Przez 8 dni w Ursynowskim Centrum Kultury „Alternatywy”, które jest organizatorem Festiwalu, czekają nas wykłady, dyskusje, warsztaty, spotkania z wybitnymi artystami i publicystami zajmującymi się kulturą, spektakle teatralne, pokazy filmowe, koncerty i wystawy. Partnerami tegorocznej edycji wydarzenia są Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Akademia Finansów i Biznesu Vistula oraz Fundacja Sztuki Kreatywna Przestrzeń. Partnerzy medialni to Gazeta Wyborcza i Radio TOK FM, a patronat honorowy nad festiwalem objęło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Twórcą i dyrektorem programowym wydarzenia jest dyrektor Ursynowskiego Centrum Kultury „Alternatywy” dr Krzysztof Czubaszek.
Festiwal Nowe Oświecenie jest wydarzeniem poświęconym refleksji nad kondycją współczesności, kierunkami rozwoju świata, wyzwaniami i zagrożeniami stojącymi przed ludźmi oraz ideami, które kształtują naszą rzeczywistość. Nazwa festiwalu nawiązuje do osiągnięć Oświecenia, na których ufundowana jest współczesna kultura zachodniego kręgu cywilizacji, a jednocześnie zorientowana jest na teraźniejszości i przyszłość (słowo: nowe). Pierwsza edycja Festiwalu Nowe Oświecenie, która odbyła się w 2022 roku, podjęła próbę odpowiedzi na pytanie:„Czy to już koniec… świata?”. Wspólnie z kilkudziesięcioma gośćmi – artystami, pisarzami, naukowcami, dziennikarzami i aktywistami – zastanawialiśmy się nad kondycją współczesności, wyzwaniami i zagrożeniami stojącymi przed ludźmi oraz ideami, które kształtują naszą rzeczywistość. Spotkaniom i dyskusjom towarzyszyły warsztaty, koncerty, wystawy, prezentacje książek, działania ekologiczne i kulinarne.
Mottem drugiej edycji festiwalu, która odbyła się w dniach 21-28 października 2023, było pytanie „Kim jest człowiek?”. Wokół tej kwestii koncentrowały się zarówno spotkania i dyskusje z artystami, przedstawicielami świata kultury i nauki, jak i wydarzenia artystyczne.
Z kolei w tym roku podczas festiwalu wspólnie z wybitnymi gośćmi będziemy zastanawiali się nad tym „Po co nam kultura?”. Wyzwania, przed jakimi staje obecnie świat kultury, będą przedmiotem dyskusji z udziałem twórców, specjalistów wielu dziedzin szeroko pojętej humanistyki, naukowców, publicystów i przedstawicieli instytucji kultury. W dyskusjach oraz spotkaniach z audytorium udział wezmą, między innymi, tak wybitni artyści jak: Agata Buzek, Daniel Olbrychski, Andrzej Seweryn, Sylwia Chutnik, Paweł Maślona, Jakub Rużyłło, Krzysztof Varga, Jan Holoubek, Remigiusz Mróz, Jacek Dukaj, Magda Umer i Katarzyna Barlińska (P.S. Herytiera). Będziemy mieli również możliwość posłuchać komentarzy oraz dyskusji znanych i cenionych ludzi świata nauki, publicystów i dziennikarzy, takich jak Jerzy Ilg, Wawrzyniec Smoczyński, Tomasz Stawiszyński czy Jakub Moroz.
Podczas festiwalu uświadomimy sobie, że na progu drugiego ćwierćwiecza XXI wieku jesteśmy świadkami rewolucyjnej zmiany sposobów i form uczestnictwa w kulturze. Filmy oglądamy przede wszystkim na platformach streamingowych, a nie za pośrednictwem tradycyjnej telewizji czy w kinie. Coraz częściej słuchamy podcastów, a nie audycji w radio. Wiedzę o bieżących wydarzeniach czerpiemy przede wszystkim z portali internetowych, a nie z papierowych gazet. Zamiast tradycyjnych książek wybieramy e-booki. Sami decydujemy o tym, co chcemy oglądać, co czytać i jakiej muzyki chcemy słuchać. Ten postępujący indywidualizm w konsumpcji kultury stawia pod znakiem zapytania dotychczasowy model funkcjonowania wielu instytucji zajmujących się upowszechnianiem kultury. Jednak co ważne, zmianie ulega nie tylko dotychczasowy sposób konsumpcji kultury, ale także istota samej kultury. Dzięki dynamicznemu rozwojowi mediów społecznościowych każdy z nas może stać się twórcą kultury i wzorców estetycznych. Podważany jest podział na tzw. kulturę wysoką i kulturę popularną. Podczas debat i dyskusji przyjrzymy się również temu jaki wpływ na kulturę ma zjawisko postępującego konsumpcjonizmu oraz model pragmatycznego nastawienia do codzienności.
Niewątpliwie ogromną atrakcją festiwalu będzie wystawa rzeźb i rysunków Magdaleny Abakanowicz. Wernisaż wystawy zatytułowanej „Fantasmoagorie” odbędzie się w pierwszym dniu festiwalu w godzinach 16:45 – 17. Wieczorem również 19 października na uroczyste otwarcie wydarzenia z koncertem wystąpi zespół „Raz, dwa, trzy”. Drugiego dnia festiwalu o godzinie 18:45 odbędzie się z kolei wernisaż wystawy „Gombrowicz” autorstwa Anny Spólnej i Elizy Wesołowskiej Szwede. Wystawa składa się z cytatów z dzieł Gombrowicza oraz zdjęć dokumentujących najważniejsze etapy jego życia i kluczowe problemy twórcze. Również w niedzielę 20 października o godzinie 19 w sali Szekspir zobaczyć będzie można monodram „Dzienniki według Gombrowicza” w reżyserii i wykonaniu Mikołaja Grabowskiego. Na zakończenie imprezy w dniu 26 października o godzinie 20 w sali Szekspir odbędzie się wieczór poetycki z okazji 100. urodzin Zbigniewa Herberta, w którym wystąpią Maja Komorowska i Grzegorz Damięcki.
Tak, jak i podczas dwóch poprzednich edycji festiwalu, nie zabraknie atrakcji dla najmłodszych odbiorców kultury, czyli dzieci. Centrum Kultury „Alternatywy” jako swą misję traktuje edukację najmłodszego pokolenia, wychodząc z założenia, że od jakości tej edukacji zależeć będzie przyszłość naszego społeczeństwa i jakość naszego życia. Różne ciekawe zajęcia i warsztaty dla najmłodszych będą się odbywały praktycznie każdego dnia festiwalu. Będzie można, na przykład, wziąć udział w warsztatach „Portret w kulturze”, które odbędą się w dniu 23 października w godzinach od 9:30 do 12. Podczas tych zajęć dzieci usłyszą fragmenty książki Tomasza Brody „Bookface księga twarzy pisarzy”, które posłużą im jako inspiracja do wykonania portretów i autoportretów. Z kolei w dniu 24 października, również w godzinach od 9:30 do 12, „Alternatywy” zapraszają najmłodszych na zajęcia „Gdzie ty jesteś koguciku”, poświęcone zjawisku kultury ludowej. Na zakończenie festiwalu w dniu 26 października w godzinach od 13 do 14:30 zorganizowane zostaną zajęcia „Słowo i obraz. Razem czy osobno?”, dedykowane różnym formom obrazu, z jakimi mamy do czynienia w kulturze. Wszystkie zajęcia dla dzieci będą się odbywały w sali Mrożek.
Nowością tegorocznej edycji festiwalu będą filmy dokumentalne, wyświetlane podczas większości dni imprezy. Będzie można zobaczyć takie filmy jak „Apolonia, Apolonia”, „Pieśni ziemi”, „Przeżyć” oraz „Jestem postacią fikcyjną”. Ostatni ze wspomnianych filmów poświęcony jest życiu i twórczości Andrzeja Seweryna. Kamera towarzyszy mu podczas codziennych zajęć, dzięki czemu z bliska widzimy rodzące się na gorąco emocje i jego pasję do pracy. Projekcja dokumentu odbędzie się w ostatnim dniu festiwalu o godzinie 16:30 w sali Szekspir. Po filmie o godzinie 18 będzie sposobność osobistego spotkania z wielkim artystą. Spotkanie, którego hasłem przewodnim będzie „Poszerzanie przestrzeni artystycznej. Stała potrzeba czy tylko moda?” poprowadzi Kinga Burzyńska.
Na wszystkie wydarzenia festiwalu, poza koncertami i spektaklami teatralnymi, wstęp jest wolny. Obowiązują bezpłatne wejściówki. Szczegółowy program festiwalu dostępny jest na stronie www. festiwalnoweoswiecenie.art.
Rozmowa z Krzysztofem Czubaszkiem, dyrektorem Ursynowskiego Centrum Kultury „Alternatywy”
KATARZYNA NOWIŃSKA: Jest pan pomysłodawcą i organizatorem wydarzenia bez precedensu na kulturalnej mapie Ursynowa, wydarzenia o dużym znaczeniu dla świata kultury i sztuki nie tylko samej dzielnicy, ale i całej Warszawy, a pokuszę się o stwierdzenie, iż nawet Polski. Mam na myśli Festiwal Nowe Oświecenie. Skąd wziął się pomysł na organizację tego festiwalu? Co było pana inspiracją?
KRZYSZTOF CZUBASZEK: Ideę Festiwalu Nowe Oświecenie zawarłem w swojej koncepcji programowej, którą zgłosiłem na konkurs na dyrektora Ursynowskiego Centrum Kultury „Alternatywy”. Chciałem organizować wydarzenie służące namysłowi nad kondycją współczesności, kierunkami rozwoju świata, wyzwaniami i zagrożeniami stojącymi przed ludźmi, ideami, które kształtują naszą rzeczywistość. Miało ono obejmować wykłady, dyskusje, warsztaty, spektakle teatralne, pokazy filmowe, koncerty i wystawy. Tytuł festiwalu – z jednej strony nawiązuje do osiągnięć Oświecenia, na których ufundowana jest nowoczesna rzeczywistość, z drugiej zaś zorientowany jest na przyszłość i akcentuje konieczność obrony osiągnięć owej doby racjonalizmu.
Ideą moją było stworzenie wydarzenia, które łączy literaturę, teatr, muzykę, kino, malarstwo. Zależało mi na tam, aby naszymi gośćmi byli artyści, dziennikarze, pisarze, naukowcy. Dzięki temu festiwal daje możliwość bardzo szerokiego spojrzenia na różnorodne zagadnienia. Nie ma takiego drugiego wydarzenia w Warszawie, gdyż jest to, jak go nazywam, festiwal humanistyczny, interdyscyplinarny, a te, które są organizowane gdzie indziej, są festiwalami skupionymi na poszczególnych obszarach kultury – muzycznymi, filmowymi, literackimi itp.
Co jest największym wyzwaniem przy organizacji tego typu wydarzenia?
Do festiwalu przygotowujemy się przez cały rok. To ogromne przedsięwzięcie logistyczne i organizacyjne. Największym wyzwaniem jest stworzenie ciekawego i wartościowego programu, pozyskanie wybitnych artystów, publicystów, naukowców. Sami sobie cały czas podnosimy poprzeczkę. W 2022 r. naszymi gośćmi byli m. in. Wiesław Myśliwski, Krystyna Janda i Joanna Rajkowska. Staramy się nieustannie rozwijać, proponować widzom coś nowego – w tym roku jest to cykl projekcji filmów dokumentalnych.
Które z proponowanych przez państwa atrakcji cieszyły się największym zainteresowaniem publiczności podczas dwóch ostatnich edycji festiwalu?
W 2022 r. największym zainteresowaniem cieszyło się spotkanie z Wiesławem Myśliwskim. Odbyło się ono w naszej największej sali, mieszczącej ponad 300 osób. Jednocześnie uruchomiliśmy streaming w drugiej co do wielkości sali, która także wypełniła się po brzegi. Wiele osób przyszło również na koncert zespołu Pablopavo i Ludziki oraz na dyskusję z udziałem Krystyny Jandy. W ubiegłym roku największą popularnością cieszyły się spotkania z Marianem Turskim, Adamem Michnikiem, Adamem Rotfeldem, ks. Wojciechem Lemańskim i Andrzejem Draganem oraz koncert Fisz Emade Tworzywo.
Z czego, jako pomysłodawca i organizator festiwalu, jest pan najbardziej dumny?
Cieszę się, że Festiwal Nowe Oświecenia na dobre wpisał się w kulturalną mapę Warszawy i stał się wydarzeniem rozpoznawalnym. Od 2022 r. naszymi partnerami są SGGW i Fundacja Sztuki Kreatywna Przestrzeń. W ubiegły roku do tego grona dołączyła Akademia Finansów i Biznesu Vistula. Z kolei tegoroczna edycja festiwalu została objęta honorowym patronatem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Nie mogę nie wspomnieć tu o publikacjach książkowych, zawierających najciekawsze dyskusje, które ukazały się po obu edycjach festiwalu. Jednak najbardziej dumny jestem z tego, że co roku zaproszenie do udziału w festiwalu przyjmuje tak dużo wybitnych postaci, a także z tego, że docieramy do coraz większego grona odbiorców, nie tylko z Warszawy, ale także z całej Polski. Dzięki streamingowi w ubiegłym roku w naszym festiwalu uczestniczyło ponad 180 tysięcy osób online.