Chyba nie znajdzie się nikt, kto pozostawałby wobec nich obojętny. To przeżycie wszystkich łączy. Towarzyszy im poczucie wzajemnego pojednania, miłości i radości. Nawet zwierzęta mówią w tym szczególnym czasie ludzkim głosem. No cóż, być może tak jest. Choć święta te są uniwersalne istnieje wiele różnic wynikających z lokalnych tradycji i obyczajów. Zmieniają się też niektóre świąteczne atrybuty. Są one inne na wsi a inne w miastach. To, co je łączy niezależnie od regionalnych naleciałości kulturowych to przesłanie religijne i duchowe, które pozostaje wciąż wspólne. W poszczególnych regionach Polski wigilii i Świętom Bożego Narodzenia towarzyszy inna oprawa, co dodatkowo wzbogaca świąteczną aurę czyniąc ją magiczną. Każdy, kto choć raz miał okazję wyjechać z góralami do Doliny Chochołowskiej szlakiem pośród zaśnieżonych smreków wie na czym ta magia polega. Równie silnych wrażeń możemy poszukać też w innych regionach Polski.
Trudno znaleźć święta tak mocno oddziałujące na świadomość, niezależnie od różnic kulturowych i cywilizacyjnych. Towarzyszą one niemal całej ludzkości już od wczesnego średniowiecza i nic nie wskazuje, żeby miały zniknąć z jakichkolwiek powodów. Niestety, komercjalizacja Bożego Narodzenia z jaką mamy do czynienia zaciera ich przekaz sakralny i duchowy. Paradoksalnie, ich merkantylne wykorzystywanie przez producentów i handel popularyzuje je, chociaż nieco osłabia ich początkową ideę.
Narodzenie dzieciątka bożego legło u podstaw Świąt Bożego Narodzenia i stało się obowiązującym przesłaniem dla większości krajów w Europie, a następnie rozprzestrzeniło się na wszystkie kontynenty. Naturalną konsekwencją tego stanu rzeczy przez długie wieki było przeniknięcie tej tradycji do szerokorozumianej kultury na całym świecie. Zapisało się ono trwale w kulturze poczynając od rzeźby, malarstwa, architektury, literatury na muzyce i innych dziedzinach kończąc. Po inspiracje bożonarodzeniowe sięgali tacy wielcy kompozytorzy jak: Jan Sebastian Bach, Fryderyk Chopin, Krzysztof Penderecki, czy tragicznie zmarły John Lennon. Niezwykłym i jedynym w swoim rodzaju zjawiskiem związanym ze świętami są kolędy - pieśni o tematyce bożonarodzeniowej. Kolędy to prawdziwa skarbnica kultury, zarówno jeśli chodzi o muzykę, jak też tekstów poświęconych narodzinom Chrystusa.
Święta Bożego Narodzenia, czy też mówiąc inaczej – Narodzenie Pańskie są w naszej szerokości geograficznej nierozłącznie związane z zimą. Wyobrażamy je sobie w otoczeniu białego, puszystego śniegu, który jest nieodłącznym atrybutem świątecznej scenerii. Ośnieżone choinki, droga na pasterkę wiodąca przez śniegowe koleiny, kolędnicy odziani w ciepłe ubrania, pierwsza gwiazdka nad horyzontem, Święty Mikołaj w saniach to obrazy znane wszystkim od dzieci po seniorów. Inaczej wygląda to w krajach ciepłych z natury. Tam choinki są zastępowane drzewkami tropikalnymi, a wspomniany Mikołaj musi sobie radzić bez reniferów zaprzężonych do sań. Chociaż w bajkach, czy też filmach dla dzieci bywa inaczej, ale szczegóły związane z klimatem nie są aż tak istotne. Liczy się atmosfera świąteczna, a tę można kreować na różne sposoby.
Jak wcześniej wspomniałem, warto przyjrzeć się niektórym zwyczajom świątecznym. A to z wielu powodów m.in. dlatego, że są one niezwykle barwne i przepełnione ładunkiem emocjonalnym jak mało które święta. Któż z nas nie uroni łzy wspominając dziecinne lata, kiedy z niecierpliwością czekał na otwarcie tajemniczo wyglądających pudeł z upragnionym prezentami pod choinką? Kto z nas nie wzruszy się wspominając bliskich, których już nie ma i nie będzie przy świątecznym stole?
Nieodłącznym atrybutem Świąt Bożego Narodzenia jest choinka. Zapewne nie wszyscy wiedzą, że tradycja ta ma swoje źródło jeszcze w wierzeniach pogańskich. Dziś jest to najczęściej świerk albo jodła albo też popularna ostatnio jodła kaukaska. Strojenie, czyli obwieszanie jej najrozmaitszymi ozdobami, bombkami, łańcuchami, anielskim włosiem, owocami, słodyczami i wszelkimi innymi błyskotkami to zwyczaj wielowiekowy. W przeszłości wykorzystywano też inne rośliny w praktykach religijnych i innych rytuałach. Już Celtowie używali ostropestu, aby pozyskać przychylność chochlików. Również jemioła pełniła magiczną funkcję. Używano jej m.in. do praktyk okultystycznych. Zwyczaj obdarowywania się prezentami też nie jest nowy. W czasach rzymskich wyznawcy Mitry wręczali sobie prezenty podczas Saturaliów - dorocznego święta ku czci boga rolnictwa Saturna obchodzonego w starożytnym Rzymie od 17 do 23 grudnia.
Kluczową pozycją świąt jest następująca po obowiązkowym poście wigilia w wieczór 24 grudnia. W niektórych regionach w Polsce zwana jest ona Gwiazdką. Wigilia to zwykle uroczysta kolacja, do której zgodnie z tradycją można zasiadać po pojawieniu się na niebie pierwszej gwiazdy. Jest to nawiązanie do gwiazdy wskazującej Trzem Królom drogę do stajenki w Betlejem, w której narodził się Jezus.
Do dziś wiele wątpliwości budzi liczba potraw wigilijnych, jak też liczba osób przy wigilijnym stole. Różnie z tym bywało w przeszłości. Przyjmuje się, że liczba gości w czasie wigilijnej wieczerzy powinna być parzysta. Należy też postawić jedno nakrycie dla nieobecnych, zmarłych, nieoczekiwanych przybyszów. Jeśli chodzi o liczbę potraw, to niektóre źródła podają 12, inne zaś 13. Ta ostatnia liczba dotyczyła dawnych stołów magnackich. U szlachty było to 11 potraw, u mieszczan jedynie 9. Choć idea świąt łączy wszystkich, to już w sprawach bardziej przyziemnych pojawiają się różnice natury społecznej, żeby nie powiedzieć klasowej.
Życzę wszystkim naszym czytelnikom pogodnych i zdrowych Świąt Bożego Narodzenia, a osobom posługujących się językiem angielskim - Merry Christmas everyone!
