Zmierzając tam wyczuwałem, że coś jest nie tak – widać było wzmożony ruch radiowozów, na ulicach miasta pojawiły się także w dużych ilościach wojskowe ciężarówki. Zbyt dużych, jak na zwykłą grudniową sobotę. Z faktu, że była to jednak sobota niezwykła zdałem sobie sprawę dopiero rano. Podczas podróży autobusem miałem w głowie jedynie widok stojących na imieninowym stole zamrożonych flaszek wódki. Kiedy przekroczyłem próg, od razu poczułem swojski zapach pieczystego zmieszany z tytoniowym dymem. Wtedy nie traktowano palaczy jak przestępców, a niepisany obyczaj nakazywał, by do mieszkania niepalącego brata nie przynosić smrodów w rodzaju „Extra Mocnych” bez filtra czy „Klubowych”, a jedynie szlugi z importu kupowane za bony dolarowe w sklepach „Pewexu”. Były to czasy, kiedy po sztachnięciu się takim „Camelem” bądź „Pall Mallem” czuło się w płucach czysty, zdrowy dym.
Zaczęło się od tzw. karniaków, więc dosyć szybko wprawiłem się w błogi stan pozwalający odciąć się od siermiężnej socjalistycznej rzeczywistości. Pito ostro, a że zagrychy było pod dostatkiem, nikt nie zasnął z twarzą w talerzu. Około drugiej nad ranem poczułem, że mam dosyć. Poprosiłem brata, by zadzwonił dla mnie po „Radio Taxi”. Próbował chyba przez pół godziny, ale telefon był głuchy, bez sygnału. Zepsuł się, czy co? Pomyślałem, że o tej porze złapię taksówkę na ulicy, bądź na pobliskim postoju. Wyszedłem na podwórko i widzę, że z sąsiedniego budynku milicjanci wyprowadzają do radiowozu stojącego pod klatką schodową „na bombie” dwóch mężczyzn. Awantura domowa? Bardzo możliwe, wszak to była sobota i popularne imieniny. Dochodzę do Redutowej – pustka, tylko co parę minut pędzi kolejny radiowóz. Wytyczyłem azymut na dolny Mokotów i wlokę się w śniegu noga za nogą. Wypita wódka daje o sobie znać. Na Kasprzaka po raz pierwszy natykam się na otoczone żołnierzami czołg oraz transporter opancerzony SKOT. Wtedy jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki wytrzeźwiałem. Wojsko na ulicach? Wiadomo było, że boją się „Solidarności”, mimo to nie wierzyliśmy, że posuną się do poszczucia społeczeństwa czołgami. A jednak…
Im dalej się przemieszczałem, tym bardziej utwierdzałem się w przekonaniu, że stało się coś strasznego. Będą strzelać do ludzi? Wpuszczą do nas Sowietów i wspólnie z KGB i GRU zaczną rozwalać opozycjonistów i strzelać do ludzi? Czemu nie, po komunistach można było spodziewać się wszystkiego najgorszego. Takie myśli przelatywały mi przez głowę podczas śnieżnej nocnej wędrówki ulicami opustoszałego miasta. Postanowiłem wracać do domu opłotkami, podwórkami i pomiędzy blokami. Z natury nie jestem specjalnie strachliwy, ale wtedy poczułem co to jest strach. Wiadomo, co takiemu zwykłemu żołnierzowi, powołanemu do służby chłopkowi – roztropkowi z prowincji, strzeli do łba? Pociągnie serią z „kałasza” i gówno mu zrobią. Bronił przecież ustroju i władzy ludowej. Jakoś udało mi się dobrnąć do Puławskiej bez kolizji z wojskiem i milicją. Niestety, u zbiegu z Dolną nadziałem się na mieszany patrol. Wylegitymowali mnie, zapytali gdzie mieszkam, co tu robię o tej porze i kazali „spierdalać w podskokach”. Ale w ulicę Dolną nie wpuścili. Istniał tam wtedy jakiś wojskowy obiekt.
Aby dostać się na ul. Gagarina, gdzie był mój dom rodzinny, musiałem dojść do Dworkowej i zejść koło Morskiego Oka. Tam dopiero ogarnąłem rozmiar tej wojskowej operacji. Na skrzyżowaniu Belwederskiej z Gagarina stało kilkanaście czołgów, SKOT-ów, radiowozów oraz mnóstwo wojska i milicji. Ulica Belwederska w kierunku śródmieścia została zamknięta wojskowymi zaporami – chronili Belweder, siedzibę premiera i rządowy hotel przy ul. Parkowej. Ponowna kontrola dokumentów, tym razem pod lufami „kałaszów”, i ponowne „spierdalaj w podskokach”. Po kilku minutach coraz szybszego marszu wreszcie dotarłem do domu. Była mniej więcej szósta rano. Narobiłem w mieszkaniu niezłego rabanu, budząc ojca i matkę złowrogimi informacjami o wybuchu wojny. Matka wyczuła alkohol: „Uchlał się i bredzi”. Ojciec był bardziej pragmatyczny – posłuchał ciszy w słuchawce, włączył nieme radio, telewizor pozbawiony obrazu, po czym usiadł w fotelu i zadumał się. Jemu też coś nie pasowało
I właśnie wtedy na ekranie ukazał się osobnik w wojskowym mundurze bez dystynkcji i zapowiedział ważny komunikat. Zobaczyliśmy generała w ciemnych okularach, który poinformował o konieczności ratowania kraju przed anarchią oraz wrogimi elementami, o powołaniu do życia junty pod nazwą Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRON), zamknięciu granic i wprowadzeniu na terytorium całego państwa stanu wojennego. Pamiętam reakcję ojca: „No i mamy własnego Pinocheta”. Porównanie było wyjątkowo trafione: generalski mundur, ciemne okulary, wojsko przejmujące siłą władzę w państwie. Ojciec sięgnął do barku i nalał po kielichu czystej. Wypiliśmy i poszedłem spać. Kiedy po południu zszedłem z grzędy było w mieszkaniu kilkoro znajomych, którzy przy flaszce dzielili się sensacyjnymi newsami, uzyskanymi „z bardzo dobrze poinformowanych źródeł”. W telewizorze co godzinę pojawiał się „Pinochet” z tym samym komunikatem co rano. Telefony nadal nie działały. Nikt nie wiedział, co wydarzy się jutro i przez kolejne dni. Ta niepewność była czymś najgorszym w pierwszych dniach zamachu stanu.
Pamiętam, że cały naród martwił się o los Lecha Wałęsy – zlikwidują go potajemnie, czy tylko osadzą w więzieniu? A może cichcem wywiozą na Syberię i ślad po człowieku zaginie? Bo jedyna prawda jest taka, że wtedy w obiegu publicznym był tylko Wałęsa, po nim długo, długo nikt, a następnie stali pensjonariusze zakładów karnych i „dołków” na komendach milicji: Jacek Kuroń, Adam Michnik, Karol Modzelewski, Bogdan Lis, Władysław Frasyniuk oraz zaciekle tropiony przez bezpiekę Zbigniew Bujak. Braci Kaczyńskich i kilkorga innych, starających się dzisiaj przypiąć sobie etykietę bojownika w walce z komuną, niewielu ludzi kojarzyło wówczas z demokratyczną opozycją. Pan Andrzej Gwiazda wyskoczył ostatnio z żądaniem wypłacenia mu przez państwo 2 milionów złotych za wielkie krzywdy, jakich rzekomo doznał, walcząc do upadłego z komunistycznym reżimem. Michnikowi, Bujakowi, Lisowi i Frasyniukowi, a wcześniej nie żyjącym już dzisiaj Kuroniowi i Modzelewskiemu, choć też posmakowali więziennego chleba, na myśl nie przyszło, by wystąpić z tak kuriozalnym żądaniem.
Jako ktoś, kto przeżył stan wojenny w wieku dorosłym, stwierdzam publicznie, że nie było tak źle, jak można się było spodziewać. W odróżnieniu od junt w Ameryce Płd., które wymordowały podczas wojskowych przewrotów setki tysięcy ludzi, czy junty hiszpańskiej generalissimusa Francisco Franco i portugalskiej Antonio Salazara, nasz WRON wykazał się pobłażliwością w stosunku do narodu i działaczy opozycji. Szacuje się, że podczas stanu wojennego zginęło od kilkudziesięciu do 100 osób. Niemniej jednak módlmy się do Boga, byśmy nie musieli w przyszłości ponownie przeżywać tego rodzaju narodowej traumy.
