KATARZYNA NOWIŃSKA: Państwa Dom Kultury to stylizowany na wiejskie siedlisko zespół obiektów o różnych wysokościach i kształtach, które są rozrzucone na dość sporym terenie, wśród pięknej zieleni. Wszystkie budynki nawiązują do archetypu domu, czyli chaty ze spadzistym dachem i są wykonane z ekologicznych materiałów. Taki właśnie design obiektów pozostaje w doskonałej wręcz harmonii z charakterem Państwa działalności, która jest w znacznej mierze ukierunkowana na ekologię i ochronę środowiska naturalnego. Skąd wzięła się idea, aby pójść właśnie w tym kierunku i co tak naprawdę było pierwsze – pomysł na proekologiczny projekt architektoniczny, czy pomysł na zaangażowanie się w tematykę ekologiczną?
ASTRID JAROSŁAWSKA: Tematyka ekologiczna i silna koncentracja na edukacji i dydaktyce w tym obszarze towarzyszą nam już od początku lat 90-tych, czyli od momentu powstania Służewskiego Domu Kultury w tej właśnie lokalizacji. Pozwolę sobie dodać, że w tamtym czasie ta tematyka wcale nie była popularna i „na topie”, tak jak to ma miejsce obecnie. Powołanie do życia placówki było wynikiem oddolnej inicjatywy osób zrzeszonych w Stowarzyszeniu Mieszkańców Służewa. Mieszkańcy postanowili podjąć działania niezwłocznie po tym, gdy ówczesne władze samorządowe zdecydowały o likwidacji dotychczas działającego w Dolince Służewieckiej domu kultury. Działalność w latach 90-tych zaczynaliśmy jeszcze w barakach, które pozostały w tym miejscu po pracowniczej stołówce, z której korzystali budowniczy pierwszej linii metra. Pomysł na szerzenie idei ochrony środowiska naturalnego i na edukację z zakresu ekologii ściśle nawiązuje do historii i charakteru terenów, na których placówka jest zlokalizowana. Ta część Mokotowa przez setki lat była bowiem terenem wiejskim. Okolice, z którymi sąsiaduje SDK, wciąż wyróżniają się na tle miejskiego krajobrazu Warszawy sporą ilością zieleni. Po sąsiedzku mamy również Potok Służewiecki, który jest pozostałością po przepływającej kiedyś w tym miejscu rzece Sadurce. Twórcy instytucji, wytyczając strategiczny kierunek działań na kolejne lata, zdecydowali, że nie można pominąć naturalnych uwarunkowań i tradycji tych rejonów. Z perspektywy czasu widzimy, jak bardzo dalekowzroczna była ta decyzja. Obecna siedziba domu kultury została oddana do użytku we wrześniu 2014 roku. Stworzona została według projektu dwóch bardzo znanych ze innowacyjnego i kreatywnego podejścia do architektury warszawskich pracowni - WWAA i 137kilo (obecna nazwa 307 kilo).
Czy dobrze pamiętam, że obiekt został nawet uhonorowany kilkoma nagrodami w kategorii architektura?
Tak, zgadza się. Siedziba SDK została wyróżniona Nagrodą Architektoniczną tygodnika „Polityka” za 2014 rok oraz Nagrodą Architektoniczną Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy. Ponadto była nominowana do najważniejszej europejskiej nagrody architektonicznej imienia Miesa van der Rohe.
Poza oryginalnym wyglądem samych pawilonów, uwagę przyciąga również górujący ponad ich dachami wiatrak? Jaka jest jego rola?
To nasza elektrownia wiatrowa, stanowiąca alternatywne źródło energii. Energia wytwarzana przez wiatrak jest wykorzystywana do oświetlenia części zewnętrznej elewacji SDK oraz parkingu. Podczas licznych warsztatów w przestrzeni parkowej mówimy również o Odnawialnych Źródłach Energii. Posługując się przykładem wiatraka tłumaczymy w jaki sposób energia może pochodzić z wiatru.
Kojarzę Państwa dom kultury właśnie z różnymi warsztatami, seminariami i konferencjami o tematyce ekologicznej. Rozumiem, że szeroko pojęta edukacja z zakresu ekologii, przyrody i ochrony środowiska jest jedną z głównych misji SDK?
Edukacja ekologiczna wpisana jest w strategię działalności SDK już od 2000 roku. Prowadzimy szkolenia i warsztaty w tym zakresie. Organizujemy wizyty studyjne dla pracowników naukowych oraz studentów uczelni wyższych zarówno z Polski, jak i z zagranicy. Mieszkańców Warszawy, a w szczególności rodziny z dziećmi, regularnie zapraszamy na „Ptasie Spacery” po Dolince Służewieckiej.
Jak wygląda taki „Ptasi Spacer” i czego można się dowiedzieć, biorąc w nim udział?
Spacery prowadzi Sławomir Kasjaniuk z Warszawskiej Grupy Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, który jest prawdziwym pasjonatem ornitologii i w niezwykle fascynujący sposób przybliża uczestnikom spacerów ptasi świat. Pan Sławek opowiada o występujących w Dolince Służewieckiej gatunkach ptaków lęgowych i przelotnych, o różnych typach ptasich siedlisk oraz o ważnych powiązaniach pomiędzy poszczególnymi gatunkami roślin i zwierząt. Dzięki cykliczności spacerów ich uczestnicy mają możliwość zaobserwowania istotnych zmian zachodzących w życiu ptaków w kolejnych porach roku.
Ptaki to nie jedyne zwierzęta, którym poświęcają Państwo sporo uwagi. Niewątpliwie wielką atrakcją i powodem do dumy Służewskiego Domu Kultury jest zagroda z kozami. Czy to prawda, że kozy żyły na tym terenie już w momencie, gdy przystąpili Państwo do budowy pierwszej siedziby SDK?
Tak, zagroda z kozami znajdowała się tutaj już w latach 90-tych. Wtedy zdecydowaliśmy, że pozostanie ona integralną częścią obiektu, a wizerunek kozy znajdzie się w logotypie naszego nowo powstającego domu kultury.
A czym jest „Galeria przy Kozach”?
To przestrzeń wystawiennicza, która jest zlokalizowana dokładnie naprzeciwko koziej zagrody. W „Galerii przy Kozach” odbywa się wiele wspaniałych wystaw. Przede wszystkim są to wystawy malarstwa i fotografii, podczas których podziwiać można dzieła współczesnych artystów prezentujących zróżnicowane kierunki i stylistyki. Odbywały się tu, między innymi, wystawy prac fotograficznych Lecha Majewskiego, ekspozycje plenerowe dzieł Rafała Olbińskiego czy ilustracji Józefa Wilkonia. Obecnie w wersji on-line wciąż jeszcze obejrzeć można wystawę prac Zdzisława Beksińskiego.
Kolejnym ciekawym miejscem na mapie Państwa siedliska jest ogród, w którym obok przepięknych kwiatów uprawiane są różne owoce, warzywa i zioła. Podobno „władanie ogrodowymi grządkami” oddali Państwo w ręce mieszkańców Mokotowa?
Tak, to prawda. Na grządkach ogrodu gospodarują przede wszystkim mieszkańcy sąsiadujących z nami osiedli. Celem istnienia ogrodu jest nie tylko uprawa roślin, ale również budowanie sąsiedzkich relacji i więzi międzyludzkich, czemu bardzo sprzyjają rozmowy i wspólna praca na łonie natury. W sezonie letnio-jesiennym prowadzimy w ogrodzie warsztaty poświęcone sadownictwu i ogrodnictwu. Wspólnie z mieszkańcami Mokotowa przygotowujemy sadzonki, malujemy tyczki do pomidorów i przygotowujemy kompost, bo na terenie ogrodu mamy własny kompostownik.
A jakie przykładowo owoce, warzywa i zioła są uprawiane w ogrodzie?
Z ziół rosną u nas: lawenda, rozmaryn, lubczyk, tymianek i mięta. Mamy kilka drzew owocowych – jabłonie, wiśnie i grusze. Co roku praktycznie udaje nam się wyhodować sałaty, dynie, cukinie, ogórki, pomidory, czosnek, rzodkiew i truskawki. Podejmujemy również różne eksperymenty z bardziej wymagającymi roślinami, takimi jak szparagi, karczochy czy trukwa.
Czy przygotowują Państwo jakieś dania z Waszych plonów?
Zasada jest taka, że wyhodowane w ogrodzie warzywa i owoce należą do ogrodników. My korzystamy z ogrodowych zbiorów jedynie podczas organizowanych w sezonie wakacyjnym warsztatów kulinarnych, podczas których wspólnie przyrządzamy zdrowe potrawy. Wypiekamy również chleb w glinianym piecu, który w 2016 roku został wybudowany na terenie SDK przez mieszkańców, a środki na jego budowę pozyskane zostały z Funduszu Inicjatyw Obywatelskich „Mazowsze Lokalne”.
A na deser serwują Państwo pewnie miód z uli, które również mieszczą się na terenie Państwa placówki?
Nasz miód jest naprawdę znakomity, bo w okolicy jest wyjątkowo dużo pożywienia dla zapylaczy. Wzdłuż kanału rosną, na przykład, lipy. W pszczelarium mamy cztery ule pszczół miodnych, którymi opiekuje się wyspecjalizowana firma pszczelarska.
Prowadzą Państwo również zajęcia pszczelarskie. Czego można się na tych zajęciach nauczyć i jakie stosują Państwo środki ostrożności, aby podczas takich zajęć ich uczestnicy nie zostali użądleni przez te pożyteczne, ale czasami mogące stanowić poważne zagrożenie dla życia człowieka owady?
Zajęcia prowadzą profesjonalni instruktorzy pszczelarstwa. Tłumaczą oni uczestnikom spotkań, jak zbudowany jest ul i jak świetnie zorganizowana jest praca pszczół w ulu. Edukują również na temat roli pszczół w przyrodzie oraz poważnych zagrożeń, które niesie z sobą wymieranie tych pożytecznych owadów. W trakcie zajęć wszyscy uczestnicy otrzymują specjalną pszczelarską odzież ochronną.
„Z miłości do przyrody”, tak chyba może brzmieć kwintesencja sporej części podejmowanych przez Państwa działań i tak też nazwali Państwo swój tegoroczny największy projekt ekologiczny. Jak wygląda kalendarium tego przedsięwzięcia, jakie wydarzenia i aktywności mają Państwo zaplanowane?
Uznani w świecie nauki eksperci będą prowadzili seminaria, warsztaty i debaty. Każdy miesiąc, począwszy od lutego aż do grudnia, dedykowany jest innym istotnym aspektom przyrody i ochrony środowiska. Luty poświęcony był wodzie. W marcu koncentrujemy się na powietrzu. Będziemy więc mówić o tym, co zawdzięczamy temu żywiołowi, jak to się dzieje, że ptaki latają, na jakiej zasadzie pracują wiatraki, pływają żaglówki, latają szybowce czy latawce, jak również o zanieczyszczeniu powietrza i smogu. 30 marca o godzinie 19 na profilu SDK na Facebooku odbędzie się debata on-line poświęcona sposobom monitoringu zanieczyszczenia powietrza oraz faktom i mitom związanym ze smogiem, którą poprowadzi Krzysztof Skotak z Instytutu Ochrony Środowiska Państwowego Instytutu Badawczego. Wcześniej, 27 marca o godzinie 11 w saloniku literackim, odbędą się warsztaty „Zielone płuca”, które poprowadzi Łukasz Skop - ogrodnik, bloger, redaktor autorskiego cyklu felietonów "Sekrety Kwiatów". Pan Łukasz zaprezentuje gatunki roślin, które są w stanie znaczenie poprawić jakość powietrza w naszych domach i mieszkaniach. Doradzi jak pielęgnować te rośliny. Wskaże, które z nich bardziej nadają się do naszej sypialni, a które do salonu.
A poza działaniami z obszaru ekologii co jeszcze będzie się u Państwa działo w marcu?
Ciągle jeszcze dostępna jest w wersji on-line wystawa z cyklu „Zdzisław Beksiński – twórca i sąsiad”. Obok fotografii rodzinnych artysty, udostępnionych przez Muzeum Historyczne w Sanoku, zobaczyć można również prace Beksińskiego zreprodukowane na potrzeby scenografii do filmu „Ostatnia rodzina”.
Od 17 marca udostępnimy on-line wystawę akwarel Doroty Nalewajk zatytułowanej „Z zachwytu”. Artystka po pewnym okresie przerwy postanowiła powrócić do pracy twórczej wyłącznie z zachwytu do piękna natury. Prace powstały na przestrzeni ostatnich 5 lat.
W ramach naszego cyklu „Radio na żywo” 23 marca o godzinie 18 gościem Moniki Malkowskiej będzie Marcin Rutkiewicz – Fundator i Prezes Fundacji Sztuki Zewnętrznej, Twórca i kurator Galerii Forty (40/40) na Fortach Bema w Warszawie, znawca graffiti i street artu oraz wydawca publikacji na ten temat. Od lat zajmuje się promowaniem idei obecności sztuki w przestrzeni publicznej. Rozmowy będzie można słuchać na profilu SDK na Facebook’u.
28 marca o godzinie 17 zapraszamy na spotkanie on-line z Kamilem Bałukiem, autorem książki „Wszystkie dzieci Louisa”, nominowanej do MediaTORów za 2017 rok. Autor przeprowadził wnikliwe reporterskie śledztwo dotyczące skandalu, który wstrząsnął całą Holandią. W niezwykle empatyczny sposób rozmawiał ze wszystkimi stronami dramatu, a z tych rozmów powstał ważny i bardzo wysoko oceniony przez krytyków debiut reporterski.
29 marca prawdziwa gratka dla miłośników muzyki klasycznej – koncert pasyjny z okazji urodzin Jana Sebastiana Bacha. Współorganizatorem koncertu jest Katedra Muzyki Dawnej i zespołu instrumentów dawnych KMD Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina pod dyrekcją prof. Lilianny Stawarz.
Przez cały marzec będziemy również prowadzili rodzinne warsztaty plastyczne w wersji on-line. Podczas warsztatów, które przeznaczone są przede wszystkim dla rodzin z dziećmi w wieku do 12 lat, uczymy nowych technik plastycznych, zachęcamy do rozwijania kreatywności pokazując w jaki sposób z różnych przedmiotów, które mogą nam się wydawać bezużyteczne stworzyć małe dzieła sztuki.
Z tego, co Pani powiedziała, wynika, że wiele wydarzeń organizują Państwo w wersji on-line, a które wydarzenia, odbywają się lub w najbliższym czasie będą odbywały się w tradycyjnej formie, czyli z możliwością przyjścia do Państwa siedziby?
Zależy nam na zdrowiu i bezpieczeństwie wszystkich naszych odbiorców, dlatego w 2021 roku kontynuujemy dużą część naszej działalności repertuarowej w formie online – dotyczy to spotkań literackich, koncertów i warsztatów. Gdy tylko to będzie możliwe, otworzymy stałe pracownie i SDK znów będzie tętnić życiem. Wszelkie zajęcia, które odbywają się w plenerze typu „Ptasie spacery”, prowadzone są w tradycyjny sposób z przestrzeganiem wymogów odnośnie noszenia maseczek i zachowania odpowiednich odległości pomiędzy uczestnikami.
Gratuluję Państwu tego, że mimo pandemii i tylu związanych z tym komplikacji nie zwalniają Państwo tempa i że postawili sobie Państwo tak ambitne cele do realizacji na 2021 rok!!! Uprzejmie dziękuję za rozmowę. Życzę wielu sukcesów i mocno trzymam kciuki za powodzenie wszystkich planów.
