KATARZYNA NOWIŃSKA: Ogród botaniczny w Powsinie jest pomocniczą jednostką naukową Polskiej Akademii Nauk. Co to oznacza ? Jakie zadania ma spełniać ogród?
MAŁGORZATA SZYMAŃCZYK: Zgodnie z uchwałą Prezydium Polskiej Akademii Nauk z dnia 4 grudnia 1995 roku, przedmiotem działania Ogrodu Botanicznego w Powsinie jest prowadzenie badań naukowych w zakresie botaniki doświadczalnej i stosowanej, biotechnologii i genetyki roślin, ekologii stosowanej, szeroko pojętej ochrony przyrody i różnorodności biologicznej, ochrony środowiska oraz popularyzacji wiedzy przyrodniczej.
Brzmi to dość skomplikowanie, czy mogłaby nam Pani nieco wyjaśnić, na czym konkretnie polega, dla przykładu, utrzymanie i ochrona bioróżnorodności?
Wypełniając to zadanie, placówka, zajmuje się zakładaniem i pielęgnacją kolekcji roślin, np. kolekcji flory polskiej, kolekcji roślin drzewiastych, kolekcji roślin egzotycznych czy kolekcji roślin cebulowych i kłączowych. Ponadto pozyskujemy nasiona z innych placówek badawczych na całym świecie i przechowujemy je w banku nasion. Kadra naukowa placówki prowadzi badania w zakresie biologicznych podstaw ochrony bioróżnorodności na poziomie genetycznym, populacyjnym, gatunkowym i ekosystemowym. Bada się optymalne warunki, np. glebowe, optymalne kombinacje nasadzeń w jednej lokalizacji różnych typów roślin, pozwalające zachować jak największą ich różnorodność w przyrodzie.
A jakie działania podejmują Państwo dla popularyzacji wiedzy przyrodniczej w społeczeństwie?
Zadanie to jest wypełniane poprzez udostępnianie ogrodu do zwiedzania, rekreacji i edukacji. Na bieżąco dla odwiedzających nas gości organizujemy spacery tematyczne po różnych kolekcjach roślin zazwyczaj pod przewodnictwem kuratora kolekcji. Ponadto regularnie organizowane są plenerowe wystawy fotograficzne, malarskie i rzeźby oraz liczne wydarzenia i warsztaty o tematyce przyrodniczej, ogrodniczej i ekologicznej. Prowadzimy również zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży z zakresu botaniki, ochrony środowiska, ogrodnictwa, leśnictwa oraz ekologii. Ogród to miejsce, w którym cyklicznie organizowane są otwarte seminaria naukowe, prelekcje popularnonaukowe. W okresie pandemii większość tego typu działań odbywa się w sieci.
Gdzie osoba planująca wizytę w ogrodzie może znaleźć informacje o aktualnie odbywających się lub planowanych wydarzeniach? I czy, aby wziąć udział w takim wydarzeniu, należy zakupić dodatkowy bilet oprócz biletu wstępu do ogrodu? Czy obowiązują jakieś limity osób, które mogą wziąć udział w wydarzeniu?
Informacje o wszystkich organizowanych przez nas wydarzeniach można znaleźć na stronie www.ogrod-powsin.pl oraz na fan page’u na Facebooku. W zdecydowanej większości przypadków sam bilet wstępu lub karnet (roczny, 6-miesięczny lub seniora) upoważnia do udziału w wydarzeniach. Dotyczy to spacerów tematycznych, wystaw fotografii, imprez typu „Dzień Jabłoni”(28 września) czy „Rozalia” (festiwal róż w okresie ich największego kwitnienia). Oczywiście, aby wziąć udział w tego typu dodatkowych atrakcjach, należy się wcześniej zapisać, w szczególności teraz w dobie pandemii, gdyż w zależności od typu wydarzenia ustalana jest maksymalna liczba osób, które mogą w nim uczestniczyć.
W marcu mija rok od wybuchu pandemii i nałożenia pierwszych obostrzeń. W jaki sposób obostrzenia obecnie wpływają na możliwość odwiedzin w ogrodzie?
Tylko na przełomie marca i kwietnia ubiegłego roku ogród był zupełnie zamknięty dla odwiedzających. Obecnie obowiązują, oczywiście, limity osób, ale biorąc pod uwagę ogromną powierzchnię ogrodu, odwiedzający nas goście raczej ich nie odczuwają. Pod warunkiem zachowania odpowiedniej odległości od innych osób na terenie ogrodu można poruszać się bez maseczek. Zasłanianie ust i nosa jest natomiast obowiązkowe we wszystkich pomieszczeniach zamkniętych i pawilonach, np. w oranżerii. Staramy się organizować wydarzenia w plenerze z zachowaniem obostrzeń, dotyczących odpowiednich odległości pomiędzy poszczególnymi osobami biorącymi udział w tych wydarzeniu. Mamy świadomość, że ludzie bardzo tego potrzebują. Właśnie teraz w okresie pandemii, izolacji, pracy i nauki zdalnej wszystkim nam potrzebny jest bliski kontakt z przyrodą, która wpływa niezwykle kojąco na nasz mocno przeciążony system nerwowy. Wiele osób w okresie pandemii odkryło też, że na przykład sadzenie i pielęgnacja kwiatów, krzewów czy warzyw jest bardzo ciekawym sposobem spędzania wolnego czasu i ma potencjał, by rozwinąć się w hobby, do czego zachęcają nasi eksperci w postach na Facebooku i blogu „Florofil”.
Wiosna jest tą porą roku, gdy w ogrodnictwie rozpoczynają się intensywne prace. Co dzieje się teraz w Państwa ogrodzie? Jakie prace już się rozpoczęły, a jakie rozpoczną się w najbliższym czasie?
Kończymy obserwację skutków sezonu zimowego – oceniamy kondycję roślin po mroźnej zimie – i na tej podstawie planujemy zakres nowych prac czy ewentualną wymianę roślin. W tej chwili trwa cięcie drzew owocowych, formowanie koron drzew, szczepienie roślin sadowniczych i ozdobnych roślin iglastych, przycinanie bylin i traw ozdobnych. Rozpoczęło się już wysiewanie nasion w szklarniach i tunelach oraz przygotowywanie rozsad warzyw. Na najbliższe dni planujemy również przegląd kwiatów doniczkowych, których sporo część znajduje się w ogrodowych biurach i laboratoriach. Będziemy je przesadzać do większych doniczek, dodając jednocześnie świeżą ziemię.
Jednym z niesłychanie ważnych globalnych problemów, który prędzej czy później dotknie każdego z nas jest wymieranie pszczół. Czy podejmują Państwo jakieś działania promujące ochronę tych pożytecznych owadów?
Każdego roku prowadzimy warsztaty poświęcone tematyce roślin przyjaznych pszczołom i innym zapylaczom, takim jak na przykład motyle czy trzmiele. Prezentujemy i omawiamy warunki hodowli poszczególnych gatunków tego typu roślin. Staramy się uświadomić uczestnikom warsztatów, jak daleko-idące konsekwencje dla całego ekosystemu oraz dla naszego życia na ziemi ma światowy kryzys zapyleń. A w ramach słodkiego podsumowania spotkania zapraszamy wszystkich jego uczestników do degustacji miodów oraz propolisu.
A czy poza tego typu różnymi wydarzeniami można skosztować, na przykład, truskawek, jabłek czy śliwek, które rosną w Państwa ogrodzie?
Na terenie ogrodu funkcjonuje Botanica Café – bistro i kawiarnia, gdzie oferujemy różnego typu dania na bazie sezonowych owoców i warzyw. Można, dla przykładu, zjeść przepyszną szarlotkę czy ciasto ze śliwkami z ogrodowych owoców. Późną wiosną i w lecie zapraszamy na sałatki owocowe i lemoniady na bazie naszych owoców. W menu znajduje się wiele dań wegetariańskich, do przygotowania których wykorzystujemy hodowane przez nas warzywa.
Ponieważ zapytała pani, między innymi, również o jabłka, to dodam, że co roku w okolicach 28 września, czyli Światowego Dnia Jabłka, organizujemy warsztaty poświęcone tym wspaniałym i mocno wpisanym w tradycję polskiej kuchni owocom. W trakcie tych spotkań zapraszamy gości na prelekcje naszych ekspertów, do degustacji coraz rzadziej już dostępnych w sklepach czy nawet na bazarkach odmian jabłek, takich jak na przykład szara reneta, biała oliwka, mekintosz, fantazja czy kosztela.
W takim razie ja już wiem, co będę robiła pod koniec września (śmiech). A jakie atrakcje planują Państwo na najbliższe miesiące i czy są jakieś wydarzenia, w których już niedługo będzie można wziąć udział?
Obecnie w alei Dębowej wciąż jeszcze można oglądać wystawę fotografii „W krainie tulipanów”. Fotografie zostały wykonane, między innymi, przez botaników naszej placówki, którzy prowadzili badania w Tadżykistanie, Uzbekistanie i Pakistanie. Zdjęcia ukazują piękno i różnorodność przyrody Azji Środkowej, której stepy i ziołorośla są ojczyzną tulipanów. To właśnie tam dziko rośnie około 50 gatunków tych przepięknych kwiatów. Na planszach o wymiarach 150x100 cm podziwiać można niezwykle bogatą mozaikę barw ziemi, kształtów formacji skalnych, wstęg rzek i potoków, szczelin wąwozów, wydm i piargów.
W sobotę, 20 marca, odbędzie się „Botaniczna Piątka”, czyli zawody biegowe i nordic walking po ogrodzie. „Botaniczną Piątkę” organizujemy już od trzech lat. Odbywa się czterech razy w ciągu roku: jest edycja wiosenna, letnie i jesienna oraz tak zwana edycja nocan. Na 5-km trasie wyznaczonej po alejkach ogrodu ścigają się biegacze i chodziarze w różnych kategoriach. Poprzednimi laty wydarzenie przyciągało setki uczestników i co najmniej drugie tyle kibiców.
Od 27 marca do 3 maja zapraszamy na różne wydarzenia w ramach „Miesiąca Japońskiego”, który organizować będziemy już po raz piąty. Kwitnące w tym czasie wiśnie japońskie sprawiają, że ogród wygląda zjawiskowo. Wydarzeniu patronuje Ambasada Japonii w Polsce. Nie chciałabym w tym momencie wymieniać wszystkich wydarzeń, które chcemy zorganizować, gdyż wiele zależy od rozwoju pandemii. W planach mamy, między innymi, wystawę fotografii autorstwa Toshie Kuwahary – Japonki mieszkającej w Polsce, wystawę ilustracji Ka Mochi wykonanych do książki „Dzieci z Hamamatsu” oraz wystawę malarstwa Leszka Janpolskiego, który inspiruje się sztuką Wschodu. Planujemy konkursy fotografii na najciekawsze zdjęcie sakury oraz konkursy plastyczne dla dzieci. Oczywiście, mamy też nadzieję, że uda się zaprosić Państwa na warsztaty manualne (na przykład origami czy wykonywania wachlarzy) i degustację kuchni japońskiej, tak, jak miało to miejsce w poprzednich latach.
Innym cyklicznym wydarzeniem są „Rosalia”, czyli festiwal róż, których kwitnienie rozpoczyna się pod koniec maja. Nasza kolekcja róż jest największą w Polsce i jedną z najbogatszych w Europie pod względem liczby odmian. Możemy poszczycić się ponad tysiącem odmian na ponad dziesięciu tysiącach krzewów. Festiwal „Rosalia” to bardzo obszerny temat i chętnie spotkam się z Panią właśnie w tym czasie, aby osobiście mogła Pani zobaczyć piękno i poczuć ten niesamowity zapach naszej wielkiej dumy, którą jest właśnie kolekcja róż . Chętnie też opowiem o wspaniałej inicjatywie poprzedniego dyrektora naszej placówki - prof. Jerzego Puchalskiego, czyli o odbywającym się u nas od ćwierćwiecza festiwalu chopinowskim. Podczas festiwalu „Floralia – muzyka w kwiatach”, bo tak brzmi jego oficjalna nazwa, najwybitniejsi pianiści z całego świata koncertują przed zabytkowym dworkiem Wojciecha Fangora na terenie ogrodu. Jak Pani zauważyła, tematów do poruszenia jest jeszcze całe mnóstwo, bo nasz ogród jest niezwykle ciekawym miejscem, przyciągającym zarówno naukowców i przyrodników, osoby spragnione wypoczynku na łonie natury, jak i miłośników sztuki na wysokim poziomie.
Uprzejmie dziękuję za pasjonującą rozmowę. Już dzisiaj czuję się zaproszona na kolejną wizytę w Państwa przepięknym ogrodzie i na pewno z tego zaproszenia skorzystam, aby móc później opowiedzieć naszym czytelnikom więcej, między innymi, o festiwalu róż i koncertach chopinowskich.
Małgorzata Szymańczyk – Kierownik Działu Promocji i Informacji Ogrodu PAN w Powsinie. Od wielu lat związana z ogrodami botanicznymi. Od 10 lat ze Śląskim Ogrodem Botanicznym, a od 4 również z Ogrodem Botanicznym Polskiej Akademii Nauk w Powsinie. Zajmując się upowszechnianiem nauki i edukacji przyrodniczej oraz udostępnianiem Ogrodu dla zwiedzających.
