Po II wojnie światowej stolica Polski była jednym z najbardziej zniszczonych miast w Europie. W Śródmieściu zalegało około 20 milionów metrów sześciennych gruzu, a prawie tysiąc zabytków zostało całkowicie lub poważnie uszkodzonych. Mimo to, już w styczniu 1945 roku pierwsi mieszkańcy zaczęli wracać do ruin, próbując odbudować swoje domy i ulice. Władze PRL początkowo rozważały przeniesienie stolicy do Łodzi, ale determinacja warszawiaków sprawiła, że decyzja o odbudowie została podjęta.
– Ustanowienie roku 2025 rokiem 80. rocznicy rozpoczęcia odbudowy Warszawy, pozwoli uczcić odbudowę jako oddolny, społeczny zryw, dowód na solidarność i patriotyzm społeczeństwa oraz jego olbrzymią chęć powrotu do normalności po wojennej pożodze, a także uhonorować ludzi w nią zaangażowanych – zwróciła się do zgromadzonych Aldona Machnowska-Góra, zastępczyni prezydenta m.st. Warszawy. – Decyzja o powojennej odbudowie Warszawy to przełomowy moment w historii stolicy. Podczas konferencji chcemy podkreślić, że Warszawa, zrujnowana w czasie drugiej wojnie światowej, zaczęła odradzać się dzięki niezwykłemu wysiłkowi podjętemu przez warszawianki, warszawiaków i mieszkańców całej Polski – podkreśliła wiceprezydentka stolicy.
Społeczna mobilizacja
Odbudowa miasta była heroicznym przedsięwzięciem, mieszkańcy stolicy i Polacy z innych regionów kraju spontanicznie angażowali się w odbudowę. Powstały inicjatywy, w ramach których ludzie przekazywali symboliczne cegły na odbudowę miasta. Tysiące osób pracowało przy odgruzowywaniu ulic. Warszawa stała się symbolem determinacji i siły całego narodu.
– Warszawę odbudowywali ludzie, którzy mieli wielkie, głębokie poczucie strachu i krzywdy. Warszawa nigdy by tak nie wyglądała, gdyby nie emocje tych ludzi, poruszonych do głębi doświadczeniem wojennych lat. To heroizm sprawił, że Warszawa wygląda tak pięknie jak wygląda, że mamy Nowy Świat, że mamy Senatorską, że mamy Krakowskie Przedmieście. Stał za tym wszystkim ogromy potencjał emocji – powiedziała prof. Małgorzata Omilanowska, dyrektor Zamku Królewskiego.
Miasto z popiołów
Szczególną uwagę poświęcono Biuru Odbudowy Stolicy, które odegrało kluczową rolę w rekonstrukcji Warszawy. To właśnie dzięki jego działalności udało się nie tylko odtworzyć historyczne budynki, ale także zaplanować nowoczesne rozwiązania urbanistyczne. Biuro Odbudowy Stolicy powołano w lutym 1945 roku. miało koordynować prace rekonstrukcyjne. Istniało do 1950 roku i odegrało kluczową rolę w odbudowie takich miejsc jak Stare Miasto, Trakt Królewski czy Plac Zamkowy.
Interesującym punktem konferencji była dyskusja o odbudowie Zamku Królewskiego, który przez lata był symbolem determinacji warszawiaków. Eksperci podkreślali, że rekonstrukcja zamku była jednym z najbardziej skomplikowanych projektów konserwatorskich w Europie.
Warszawa jako zielona stolica
Innym tematem rozmów była rola zieleni w odbudowie miasta. Dzięki przemyślanemu planowaniu Warszawa stała się jedną z najbardziej zielonych europejskich stolic – ponad 40% jej powierzchni to tereny zielone. To efekt decyzji podjętych już w latach powojennych, które miały na celu stworzenie przestrzeni przyjaznej mieszkańcom.
– Od samego początku odbudowy Warszawy bardzo silne było poczucie, że miasto musi być piękniejsze, bardziej funkcjonalne, lepsze niż było przed wojną. Nie myślano poważnie o powrocie do stanu sprzed zniszczenia, chodziło o to, żeby było lepiej, inaczej niż do tej pory. I właśnie wtedy architekt Jerzy Grabowski, rzucił hasło „najlepszego miasta świata”. Było to oczywiście hasło propagandowe – mówił Grzegorz Piątek, varsavianista, autor książki o historii Warszawy właśnie pod tytułem.
Międzynarodowa perspektywa odbudowy
Podczas konferencji poruszono temat odbudowy innych europejskich miast, takich jak Berlin, Rotterdam czy Charków. Eksperci z tych miast podzielili się swoimi doświadczeniami, prezentując różne podejścia do rekonstrukcji – od wiernego odtworzenia historycznej tkanki miejskiej po nowoczesne rozwiązania urbanistyczne.
Wśród prelegentów znaleźli się m.in. Grzegorz Piątek, dr Andrzej Skalimowski, Urszula Zielińska-Meissner oraz zagraniczni eksperci, tacy jak Aaron Low i Oleksandra Tkachenko. Konferencję poprowadził Michał Krasucki – dyrektor Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków.
Warsztaty OWHC
Warszawa była gospodarzem międzynarodowego spotkania w ramach Programu OWHC (Organizacji Miast Światowego Dziedzictwa) dotyczącego wsparcia miast w przypadkach kryzysowych, tematem było zarządzanie ryzykiem. Zmiany klimatyczne, konflikty, kryzysy gospodarcze oraz migracyjne wymagają przemyślanych strategii i skutecznego planowania. Wypracowane wnioski mają przyczynić się do skuteczniejszej ochrony mieszkańców i dziedzictwa kulturowego.
