Serwis korzysta z plików cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę, że będą one umieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Mogą Państwo zmienić ustawienia dotyczące plików cookies w swojej przeglądarce.

Dowiedz się więcej o ciasteczkach cookie klikając tutaj

Historia Ursynowa – Dwór na Wyczółkach

13-03-2024 21:17 | Autor: Prof. Lech Królikowski (Otwarty Ursynów)
Dziś kolejny odcinek artykułu z cyklu „Historia Ursynowa”, przygotowany przez prof. Lecha Królikowskiego, we współpracy tygodnika Passa ze stowarzyszeniem „Otwarty Ursynów”. Dziś prof. Lech Królikowski opowie o historię Dworu na Wyczółkach. W każdy poniedziałek z rana na profilu Otwartego Ursynowa na Facebooku publikowany jest film, będący wizualną opowieścią zamieszczanych w Passie artykułów. Artykuły będą dostępne również na stronie www.otwartyursynow.pl. Zachęcamy do ich czytania i oglądania.

Do najstarszych osad parafii św. Katarzyny należy wieś Wyczółki, pierwotnie (do ok. 1454 r.) nazywana Wolą Służewiecką. Na polach tej wsi znaleziono liczne fragmenty średniowiecznej ceramiki, a w niektórych opracowaniach mówi się nawet o gródku, który tu jakoby niegdyś istniał. W długiej swojej historii wieś należała do wielu rodzin, m. in.: Drozdów, Mrokowskich, Grabowskich, Kretkowskich, Romanów, Żukowskich, Reichmanów, Mutniańskich, Szymańskich, Rypińskich i Łagowskich. Ostatnimi właścicielami byli Beręsewicze; Józef Adolf, a następnie Andrzej Józef, który zmarł bezpotomnie w stanie bezżennym (?). Jednak najbardziej znaczącymi właścicielami byli Skarbkowie, a szczególnie Fryderyk hr. Skarbek (1792-1866). W 1842 r. Fryderyk Skarbek wystąpił do Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych (gdzie pełnił funkcję prezesa Rady Głównej Opieki Zakładów Dobroczynnych), o pożyczkę na zakup majątku Wyczółki. Do rodziny Skarbków majątek należał do 1868 r. (tj. jeszcze dwa lata po śmierci Fryderyka Skarbka), kiedy został sprzedany niejakiej Grabowskiej. Tak więc przez prawie ćwierć wieku dwór w Wyczółkach był siedzibą jednego z najwybitniejszych polskich ekonomistów, (od 1818 r. profesora ekonomii na Uniwersytecie Warszawskim), literatów, historyków, działaczy społecznych i państwowych. W jego dorobku znajduje się szereg prac naukowych, głównie z zakresu ekonomii (Gospodarstwo narodowe, 1829; Théorie des richesses sociales, 1829; Ogólne zasady nauki gospodarstwa narodowego, 1859; Gospodarstwo narodowe stosowane, 1860; Dzieje Księstwa Warszawskiego, 1860), ale także dzieła literackie (Pan Antoni, 1824; Pan Starosta, 1826; Życie i przypadki Faustyna Feliksa na Dodaszach Dodasińskiego, 1838; Pamiętniki Seglasa, 1845). Fryderyk Skarbek jest jednym z symboli polskiej ekonomii, toteż jego imię często towarzyszy różnym inicjatywom z tego zakresu, a przykładem jest warszawska Wyższa Szkoła Handlu i Finansów Międzynarodowych im. Fryderyka Skarbka.

Mówiąc o Skarbku nie sposób pominąć faktu, iż rodzice Fryderyka (Ludwika i Kacper) w 1802 r. zakupili wieś Żelazowa Wola, gdzie guwernerem ich dzieci, w tym Fryderyka, został Francuz Mikołaj Chopin. Znany obecnie na całym świecie dworek Chopinów w Żelazowej Woli to nic innego, jak wschodnia oficyna dawnego dworu Skarbków (spłonął w 1812 r.), gdzie 1 marca 1810 r. urodził się syn guwernera Mikoła Chopina i jego żony Justyny z Krzyżanowskich - Fryderyk. Noworodek ochrzczony został w kościele parafialnym w Brochowie, a jego ojcem chrzestnym był Fryderyk Skarbek, co prawdopodobnie miało wpływ na imię nowo narodzonego dziecka, podobnie jak imię matki Fryderyka Skarbka (Ludwiki) na imię siostry Chopina. Żelazowa Wola stała się własnością Fryderyka Skarbka w 1818 r., który w 1825 r. odsprzedał posiadłość bratu – Michałowi. Należy też zwrócić uwagę na fakt, iż Fryderyk Skarbek był absolwentem Liceum Warszawskiego, które ukończył w 1809 r. Najprawdopodobniej z jego rekomendacji w połowie 1810 r. Mikołaj Chopin został nauczycielem języka francuskiego w tymże liceum, które mieściło się wówczas w Pałacu Saskim, gdzie także zamieszkali Chopinowie.

W 1860 r. z dóbr swoich na terenie obecnego Ursynowa hrabia Fryderyk Skarbek wydzielił dobra Krasnowola i sprzedał je Henrykowi Skarbkowi, który po śmierci Fryderyka stał się właścicielem także Wyczółek. W 1868 r. nowy właściciel sprzedał folwark Wyczółki „z gruntami karczemnymi” hrabiance Grabowskiej, a ta z kolei odsprzedała w 1870 r. część dóbr hrabiemu Konstantemu Grabowskiemu, który w 1871 r. stał się właścicielem dóbr Wyczółki i Grabówek. Z czasów, gdy właścicielem Wyczółek był Antoni Żukowski (ok. 1870 r.), pochodzą pierwsze informacje o tutejszym dworze.

W 1974 r. mgr inż. K. Szyler sporządził opracowanie pt.: „Wyczółki, analiza układu kompozycyjno-przestrzennego na tle zarysu historycznego”. W opracowaniu napisał m. in.: Po prawej stronie bramy wjazdowej zlokalizowane są budynki gospodarcze, po stronie przeciwnej znajduje się dworek, ustawiony dłuższą osią w kierunku północ-południe (z niewielkim odchyleniem na zachód). Między drogą dojazdową a budynkiem znajduje się niecka zbiornika wodnego, mocno zarośnięta, zwartą roślinnością zaroślową, szczególnie samosiewami wierzb. (…) Obecnie elewacją reprezentacyjną jest elewacja zachodnia, przed którą znajduje się taras i okrągły gazon kwiatowy z centralnie ustawioną, figuralną rzeźbą przedstawiającą postać kobiecą, na postumencie.

W wyniku rozszerzenia granic Warszawy we wrześniu 1938 r., którym objęto tor wyścigów konnych na Służewcu, w granicach administracyjnych miasta znalazła się także posiadłość Beręsewiczów. Fakt ten spowodował, że podlegała ona dekretowi Bieruta o komunalizacji gruntów warszawskich z października 1945 r. Po wielu latach starań rodzina odzyskała swoją własność. W chwili śmierci Andrzeja Józefa Beręsewicza, co miało miejsce na przełomie XX i XXI w., posiadłość miała jeszcze powierzchnię 36 375 metrów kwadratowych. Obecnie posiadłość Wyczółki jest w rękach prywatnych, ale niestety, nie jest utrzymywana we właściwej kondycji technicznej. Dwór jest opuszczony, a wybite szyby w oknach zastąpiono kratami broniącymi wstępu. Posiadłość jest jednak pilnowana i utrzymywany tam jest elementarny porządek. W latach 2006-2010 Urząd Dzielnicy Ursynów dokonał na swój koszt renowacji systemu wodnego, który w tej posiadłości odgrywa zasadniczą rolę.

Dwór na Wyczółkach jest jedną z niewykorzystanych szans Ursynowa na stworzenie wyjątkowego miejsca, tym bardziej, że byłoby ono pośrednio związane z Fryderykiem Chopinem.

Współczesna ciekawostka: aktywiści Otwartego Ursynowa aktywnie zabiegają o renowację dworu i parku na Wyczółkach.

Wróć