Jak Polska długa i szeroka, przez cały rok odbywają się liczne festiwale, będące okazją do prezentacji ważnych zjawisk w poszczególnych obszarach kultury – filmie, muzyce, teatrze, literaturze. Brakowało jednak do tej pory tego typu wydarzeń, sytuujących się na pograniczu poszczególnych dziedzin. Dlatego w swej koncepcji programowej, którą zgłosiłem, startując w konkursie na dyrektora Ursynowskiego Centrum Kultury „Alternatywy”, zaproponowałem organizowanie na Ursynowie wydarzenia hybrydowego, festiwalu humanistycznego, który byłby okazją do namysłu nad kondycją współczesności, kierunkami rozwoju świata, wyzwaniami i zagrożeniami stojącymi przed ludźmi, ideami, które kształtują naszą rzeczywistość. Pracę nad jego koncepcją rozpoczęliśmy zaraz po uruchomieniu „Alternatyw” i po wielu miesiącach przygotowań z dumą i zadowoleniem możemy ogłosić, że ideę przekuliśmy w czyn. Rusza pierwsza edycja Festiwalu Nowe Oświecenie.
Tytuł festiwalu z jednej strony nawiązuje do osiągnięć Oświecenia, na których ufundowana jest nowoczesna rzeczywistość. Z tą epoką warszawska dzielnica Ursynów ma silne związki poprzez osobę Juliana Ursyna Niemcewicza. Działacz Komisji Edukacji Narodowej, współtwórca Konstytucji 3 maja swą siedzibę, zakupioną w październiku 1822 r. (czyli dokładnie dwieście lat temu), nazwał Ursynowem. Z drugiej strony tytuł festiwalu, stawiający przed „Oświeceniem” określenie „Nowe”, zorientowany jest na przyszłość i akcentuje konieczność obrony osiągnięć doby racjonalizmu. Paradygmat oświeceniowy bywa dziś podważany. Szerzą się ruchy i poglądy obskuranckie, negujące osiągnięcia postępowej myśli ludzkiej i zgromadzonej przez wieki wiedzy, do głosu dochodzą środowiska programowo wsteczne. Festiwal odnosi się do tych zagrożeń i stanowi okazję do prezentacji zdroworozsądkowego i naukowego punktu widzenia.
Na styku kultury i nauki
Epoka przełomu i cywilizacyjnej transformacji domaga się porządkującej refleksji. Chcemy, by Festiwal Nowe Oświecenie był odpowiedzią na tę potrzebę. Wierzymy, że okaże się wydarzeniem ważnym w skali całej Warszawy i liczącym się w kalendarzu podobnych inicjatyw w kraju. Tematem przewodnim pierwszej edycji festiwalu jest pytanie: „Czy to już koniec... świata?”. Odnosi się ono do nastrojów powodowanych przez widmo katastrofy klimatycznej, pandemię Covid-19 i wojnę w Ukrainie, ale też kres świata, jaki znamy – w obszarze wartości i relacji społecznych. Wydarzenie będzie dotykało styku kultury i nauki, przybliżając komentarze i reakcje środowisk artystycznych i naukowych na powyższe wyzwania.
Tegoroczny Festiwal Nowe Oświecenie to cztery dni pasjonujących spotkań z wybitnymi artystami, literatami, publicystami i naukowcami, wydarzeń muzycznych, teatralnych i plastycznych, działań ekologicznych i kulinarnych, a także okazja do integracji międzypokoleniowej. Wszystkim aktywnościom będą towarzyszyć książki – uniwersalny nośnik wiedzy i źródło intelektualnej przygody – dostępne w festiwalowej księgarni oraz stanowiące punkt wyjścia do ciekawych rozmów.
Spotkanie z literacką legendą
Cieszymy się, że tyle znakomitych osób przyjęło zaproszenie do udziału w naszym festiwalu. Szczególną radością napawa nas zapowiedź wizyty w „Alternatywach” wybitnego pisarza, dwukrotnego laureata Nagrody Literackiej „Nike”, czyli Wiesława Myśliwskiego, prywatnie mieszkańca Ursynowa. Autor takich arcydzieł jak „Kamień na kamieniu” czy „Widnokrąg”, tak ze względu na wiek (w tym roku skończył 90 lat), jak i wrodzoną skromność, unika publicznych wystąpień i rzadko spotyka się z czytelnikami. Tym bardziej jesteśmy dumni, że nam nie odmówił. Rozmowa z nim, którą poprowadzi poeta Wojciech Bonowicz, zapisze się złotymi zgłoskami w annałach naszego centrum kultury. Już dochodzą do nas głosy, że zazdrości nam cała Polska. Gdy dodam, że prywatnie jestem wielkim miłośnikiem niezwykłej prozy Wiesława Myśliwskiego, uważam go za największego filozofa wśród współczesnych polskich pisarzy i z niecierpliwością wyczekuję każdej jego książki (a te ukazują się rzadko, raz na kilka lat), to nie muszę dodawać, że uważam się za najszczęśliwszego szefa instytucji kultury w Polsce!
Nie dam rady wspomnieć tu o wszystkich uczestnikach festiwalu oraz propozycjach, które przygotowaliśmy (szczegółowe informacje znajdują się w zamieszczonym niżej programie), ale przytoczę nazwiska kilku osób, by zasygnalizować różnorodność i wagę tematów, jakie będą poruszane.
O religii i masonerii
Ludzie nauki, lekarze, pisarze, filozofowie przestają być autorytetami dla młodego człowieka, nie imponują mu już tytuły naukowe. Międzypokoleniowy konflikt wartości tworzy barierę, która zaburza funkcjonowanie społeczeństwa. Co możemy z tym zrobić? Do czego w dalszej perspektywie doprowadzi przerwanie transmisji kodów kultury? Zastanowią się nad tym wybitna aktorka i reżyserka Krystyna Janda oraz raper Jarosław „Bisz” Jaruszewski. Z kolei światowej sławy artystka wizualna Joanna Rajkowska, autorka słynnej palmy na rondzie de Gaulle’a, opowie o założeniach cyklu „Światło Loży”, w którym przygląda się symbolice masonerii, odwołując do światła, które jest wiedzą, hierarchią, porządkiem i prawem, oraz zaprezentuje kilka składających się nań prac, m. in. neon „Ołtarz”. Natomiast ks. prof. Alfred Wierzbicki, który opuścił właśnie swój macierzysty Katolicki Uniwersytet Lubelski, gdyż był tam szykanowany za otwarty umysł i tolerancję dla różnych ludzkich postaw i wyborów, zastanowi się razem z filozofem i publicystą Tomaszem Terlikowskim, czy jesteśmy świadkami kresu religii, z jej dogmatami i coraz częściej odrzucanymi przez współczesnych ludzi zasadami.
Festiwal Nowe Oświecenie zapowiada się niezwykle interesująco. Zapraszam serdecznie do udziału w tym wyjątkowym wydarzeniu!
