Cieszyć może więc fakt, że niedawno zostały sprowadzone do Polski rzeźby wybitnego artysty, emigranta Augusta Zamoyskiego, jednego z najważniejszych polskich rzeźbiarzy XX wieku. Licząca 91 rzeźb kolekcja trafiła do Muzeum Narodowego w Warszawie. Trwające od kilku lat negocjacje ze stroną francuską zakończyły się ostatecznie podpisaniem umowy, dzięki czemu cenny zbiór przeszedł na własność RP i wkrótce będzie udostępniony publiczności.
Stało się to możliwe za sprawą wielu zaangażowanych w to przedsięwzięcie osób i instytucji, m. in.: Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza.
Pierwsza prezentacja zakupionej kolekcji planowana jest 17 maja br. w Muzeum Narodowym w Warszawie. Wystawę zatytułowano „Zamoyski ocalony”. Ekspozycji ma towarzyszyć (otwarty dla publiczności) pokaz konserwatorski. Po odrestaurowaniu, rzeźby pojadą do Muzeum Literatury, gdzie od 17 października będzie można je oglądać na wystawie zatytułowanej „August Zamoyski. Myśleć w kamieniu”. Ekspozycja zostanie wzbogacona o znajdujące się w zbiorach ML bogate archiwum rzeźbiarza. Podczas obu wystaw pokazane będą rzeźby z różnych okresów twórczości Augusta Zamoyskiego, m. in.: Portret Rity Sacchetto, Ich dwoje, Portret Lusi Aderowej, Głowa Antoniego Słonimskiego, Portret Louisa Marcoussisa.
Warto przytoczyć kilka faktów z życia i kariery artysty, który z powodu wyemigrowania z Polski lepiej dał się poznać za granicą niż w swoim rodzinnym kraju, gdzie znany jest jedynie wąskiej grupie osób. Tymczasem, w pełni zasługuje na szersze rozpropagowanie wiedzy o nim samym i jego twórczości.
Pierwszy kontakt z rzeźbiarskim tworzywem i warsztatem miał August Zamoyski w rodzinnym majątku w Jabłoniu na Lubelszczyźnie – w kuźni u miejscowego kowala i w zakładzie stolarskim. Zdobyte tam doświadczenie i praktyczna wiedza bardzo mu się przydały w późniejszej pracy artystycznej. Równie przydatna była praca u kamieniarza w Berlinie w czasie I Wojny Światowej.
Edukację artystyczną rozpoczął za granicą studiując rysunek i rzeźbę w Berlinie i w Monachium w pracowni rzeźby Kunstgewerbeschule.
Swoje prace prezentował w Berlinie i w wielu miastach w Polsce, m. in. w Warszawie, Krakowie, Poznaniu i we Lwowie. Nawiązał kontakt (za pośrednictwem Stanisława Przybyszewskiego) ze środowiskiem związanym z pismem „Zdrój”. Zaprzyjaźnił się z grupą Bunt. W 1918 roku postanowił zamieszkać w stolicy Tatr, dołączając tym samym do zakopiańskiej bohemy. Współtworzył grupę Ekspresjonistów Polskich - Formistów.
W 1923 roku mieszkał we Francji, a w latach 1940–1955 w Brazylii, gdzie dał się poznać jako założyciel i wykładowca szkoły rzeźby przy Akademii Sztuk Pięknych w Rio de Janeiro oraz samodzielnej szkoły w São Paulo. W roku 1955 powrócił do Francji, gdzie mieszkał i tworzył aż do śmierci. Zmarł w 1970 w Saint-Clar-de-Rivière. Jego znaczenie i wpływ na rozwój sztuki współczesnej jest trudne do przecenienia.
Na lata 1918-1924 przypada okres formizmu. Artysta pozostaje pod wpływem ekspresjonizmu, kubizmu i futuryzmu. Tworzy wiele znakomitych portretów, m. in.: Rogera Raczyńskiego, Antoniego Słonimskiego, Leopolda Zborowskiego.
W latach 1924-1950 daje się zaobserwować w rzeźbach Augusta Zamoyskiego powrót do realizmu. Wiodącymi tematami stały się portrety i akty kobiece, m. in.: Wenus; Wierka – głowa dziewczyny wiejskiej; Rhea, czyli Ziemia, czyli w W półmroku tego świata; Pomnik Chopina; Portret pani Henrykowej Szpicmanowej; Portret Inge Vargas, synowej prezydenta Brazylii.
Lata 1950-1970 to okres nowego ekspresjonizmu charakteryzującego się mocną deformacją. Dominuje tematyka religijna, czego przykładami są Św. Jan Chrzciciel, Zmartwychwstanie, Wniebowstąpienie, Ból istnienia, Posąg kardynała Adama Stefana Sapiehy.
August Zamoyski był też uznanym teoretykiem sztuki. Jego filozoficzno-estetyczne pisma wydano pośmiertnie po francusku (Au-delá du formisme,1975). Odcisnął swój artystyczny ślad na kilku kontynentach.
