Serwis korzysta z plików cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę, że będą one umieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Mogą Państwo zmienić ustawienia dotyczące plików cookies w swojej przeglądarce.

Dowiedz się więcej o ciasteczkach cookie klikając tutaj

Osteoporoza, współczesny wróg sprawności i dobrej jakości życia

16-09-2015 20:18 | Autor: Izabella Nyka
Osteoporoza jest układową chorobą kości, charakteryzującą się niską masą kostną oraz zaburzeniem mikroarchitektury tkanki kostnej, prowadzącą w efekcie do kruchości kości i w konsekwencji do zwiększonego ryzyka wystąpienia złamań. Należy podkreślić, że osteoporoza jest jednym z czynników prowadzących do rozwoju niepełnosprawności, a co za tym idzie do pogorszenia jakości życia osoby dotkniętej tym schorzeniem.

Mówiąc o osteoporozie, należy wspomnieć, że tkanka kostna jest tkanką żywą, ulegająca w ciągu całego naszego życia przebudowie. Wzrost kości jest następstwem procesu modelowania strukturalnego – odnowy substancji kości oraz zmiany rozmiaru i kształtu kości.

Zdrowie kości utrzymywane jest w efekcie procesu przebudowy kości: aktywacji, resorpcji i kościotworzenia, w którym to procesie uczestniczą wyspecjalizowane do pełnienia określonych funkcji komórki. Na osteoporozę chorują najczęściej kobiety rasy białej, po 50. roku życia, drobnej budowy ciała. Coraz powszechniejszy staje się problem występowania osteoporozy u mężczyzn i młodzieży, a w szczególnych sytuacjach nawet u dzieci.

Do czynników ryzyka rozwoju osteoporozy należą – poza płcią, wiekiem i rasą: niska szczytowa masa kostna, mała aktywność ruchowa, stosowane powszechnie używki (nikotyna, kofeina, alkohol), przewlekłe stosowanie niektórych leków, w tym sterydów, hormonów tarczycy, leków przeciwkrzepliwych a także dieta uboga w wapń (produkty mleczne), wysoko lub niskobiałkowa (mięso, ryby, orzechy, rośliny strączkowe), bogatofosforanowa (zbyt duże wartości fosforu w diecie – jego źródłem są wędliny, mięso, ryby, produkty zbożowe, mogą ograniczać wchłanianie wapnia) oraz długotrwałe unieruchomienie, mała aktywność fizyczna.

 

Na rozwój osteoporozy niebagatelny wpływ ma tzw. szczytowa masa kostna, wartość oznaczająca maksymalną masę lub gęstość tkanki kostnej uzyskaną w trakcie życia. Osiągnięcie szczytowej masy kostnej zachodzi wówczas, gdy procesy wzrostu kości na długość, procesy osiągania optymalnego kształtu kości oraz proces akumulacji minerału kostnego uległy stabilizacji. Należy wspomnieć, że wartość szczytowej masy kostnej jest determinowana w około 70-80% genetycznie, ma na nią również wpływ styl życia, z odpowiednio wysoką aktywnością fizyczną oraz codzienna dieta odpowiednio zbilansowana w wapń, białko, fosforany, witaminę D.

Szczytowa masa kostna uzyskiwana jest w wieku nastoletnim lub u wczesnych dwudziestolatków, następnie stan ten jest utrzymywany przez jakiś czas, po czym od około 45 roku życia obserwujemy związaną z wiekiem utratę tkanki kostnej, początkowo od ok. 0,5-1,0% ubytku rocznie do nawet ponad 2%, obserwowanego ubytku w okresie okołomenopauzalnym i w latach późniejszych. U osób starszych po 70-80. roku życia możemy mówić, że proces utraty tkanki kostnej jest na tyle duży, iż wartość gęstości mineralnej tkanki kostnej porównywalna jest do wartości notowanych u dzieci.

Jak już zostało wspomniane, osteoporoza może wynikać z niskiej szczytowej masy kostnej, z ubytku kości lub obydwu łącznie. Sprzyjają temu poruszane już wcześniej czynniki ryzyka rozwoju osteoporozy. Na część z nich możemy mieć wpływ, tzn. dbać o odpowiednią aktywność ruchową, odpowiednio zbilansowana dietę oraz unikać najczęściej stosowanych używek, na część z czynników ryzyka wpływu nie mamy.

Coraz powszechniejszy problem stanowi rozwój tzw. osteoporoz wtórnych, na których powstanie mają wpływ powszechnie występujące w populacji choroby (nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, schorzenia tarczycy, przytarczyc, cukrzyca, choroby przewodu pokarmowego, choroby reumatyczne), stosowane leki, niedobory żywieniowe z zespołami złego wchłaniania, niedobór witaminy D (nietolerancja glutenu, stany zapalne jelit, niewydolność wątroby i trzustki), niektóre schorzenia onkologiczne i genetyczne. 

Jedyną metodą, która została zweryfikowana w prospektywnych badaniach i pozwala na diagnostykę osteoporozy i ocenę ryzyka złamania, jest badanie nazywane centralną DXA (Dual-energy X-ray absorptiometry, czyli po polsku absorpcjometria promieniowania rentgenowskiego o podwójnej energii), powszechnie nazywane badaniem densytometrycznym.

Badanie densytometryczne DXA zostało opracowane w celu zapewnienia szybkiego i precyzyjnego pomiaru gęstości mineralnej kości (BMD) w kręgosłupie lędźwiowym, stawie biodrowym i przedramieniu. Badanie jest bezpieczne, nieinwazyjne, narażenie na promieniowanie podczas badania jest znikome.

Zalecenia WHO (Światowej Organizacji Zdrowia), ISCD (Międzynarodowego Towarzystwa Densytometrii Klinicznej) sugerują wykonanie badania densytometrycznego z okolicy kręgosłupa lędźwiowego i obu stawów biodrowych w celu zapewnienia kontynuacji monitorowania zmian gęstości mineralnej kości (BMD) w przypadku, gdy w jednej z lokalizacji dalsze pomiary nie są już możliwe (złamanie w miejscu pomiaru, choroby zwyrodnieniowe, itp.). Z uwagi na możliwość niezgodności wyników pomiędzy pomiarem z kręgosłupa i biodra, w ocenie należy brać pod uwagę wynik o gorszych parametrach.

Zgodnie z zaleceniami WHO badanie densytometryczne powinno być wykonane u kobiet okresie menopauzalnym, a zwłaszcza po zakończeniu miesiączkowania, u kobiet po 65. roku życia lub starszych, u kobiet z czynnikami ryzyka osteoporozy, u młodych kobiet przerywających nagle hormonalną terapię zastępczą (HTZ), u mężczyzn po 70. roku życia lub starszych, u osób dorosłych, po przebytych złamaniach doznanych w wyniku upadku z wysokości ciała, u osób przyjmujących leki obniżające gęstość masy kostnej (w nadciśnieniu tętniczym, niedoczynności tarczycy, cukrzycy) wreszcie dla osób leczonych z powodu osteoporozy celem weryfikacji wyników leczenia.

Badanie densytometryczne jest badaniem bezpiecznym, niebolesnym, nieinwazyjnym. Podczas badania pacjent w pozycji leżącej spoczywa na stole pomiarowym i pozostaje w swoim wierzchnim ubraniu.

Badanie densytometryczne – poza możliwością oceny gęstości tkanki kostnej – może nam ponadto posłużyć jako element prognostyczny co do oceny ryzyka wystąpienia złamania w przebiegu osteoporozy. Pomiar gęstości kręgosłupa będzie więc istotny przede wszystkim dla przewidywania wystąpienia ryzyka złamań trzonów kręgowych, pomiar zaś gęstości tkanki kostnej z okolicy biodra- dla przewidywania wystąpienia ryzyka złamania bliższego końca kości udowej. Jak jednak wcześniej powiedziano, najbardziej właściwym jest wykonanie densytometrii z dwóch okolic, tj z kręgosłupa lędźwiowego i obu stawów biodrowych.

Poza wykorzystaniem samej oceny gęstości tkanki kostnej z określonej okolicy kośćca badanie densytometryczne daje nam ponadto możliwość określenia 10-letniego ryzyka wystąpienia złamań u konkretnego pacjenta. Możemy w tym celu wykorzystać tzw kalkulator FRAX. (Narzędzie FRAX zostało opracowane przez WHO w celu oceny ryzyka złamania u pacjentów. Pomiar opiera się na indywidualnym badaniu każdego pacjenta łączącym ryzyko wynikające z klinicznych czynników ryzyka takich jak: wiek, płeć, waga, wzrost oraz z gęstości mineralnej kości).

Jak na wstępie powiedziano, najpoważniejszymi powikłaniami osteoporozy są złamania: kręgu, biodra czy nadgarstka. Złamania kręgu są najczęściej występującymi spośród złamań osteoporotycznych. Dochodzi do nich najczęściej niepostrzeżenie podczas wykonywania gwałtownych ruchów, w tym skrętu tułowia, dźwignięcia ciężkiego przedmiotu, schylenia się, ale nawet też podczas siadania, gwałtownego kaszlu, czy kichania. Zazwyczaj złamania kręgów nie są związane z upadkiem, w przeciwieństwie do złamań w obrębie biodra, które najczęściej powstają w wyniku potknięcia się i upadku w domu, w trakcie wykonywania czynności codziennych. Złamanie w obrębie biodra pogarsza znacznie jakość życia, przyczynia się do utraty niezależności, a statystyki podają, że ponad połowa osób po tym złamaniu staje się niepełnosprawna, a 25% wymaga długotrwałego leczenia. Trzecim pod względem częstotliwości występowania złamaniem jest złamanie dalszej nasady kości przedramienia (potocznie nazywanym złamaniem nadgarstka). Złamanie to dotyczy w przeważającej części kobiet aktywnych zawodowo, około 50 lat i znacznie ogranicza ich aktywność zarówno w zakresie wykonywania czynności codziennych w domu jak i w pracy, szczególnie, jeśli złamanie to dotyczy kończyny dominującej.

Reasumując należy podkreślić, że diagnostyka osteoporozy jest niezwykle istotna i zapewnia właściwe następowe leczenie. U podstaw leczenia znakomite miejsce ma odpowiednio dobrana aktywność fizyczna. Profesjonalne ćwiczenia usprawniające, potrzebne leczenie farmakologiczne i właściwa dieta gwarantują lepszą jesień życia, utrzymanie sprawności, a także ograniczenie ryzyka wystąpienia złamań

Wróć