Serwis korzysta z plików cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę, że będą one umieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Mogą Państwo zmienić ustawienia dotyczące plików cookies w swojej przeglądarce.

Dowiedz się więcej o ciasteczkach cookie klikając tutaj

Na drodze do Niepodległości – październik 1918

24-10-2018 23:24 | Autor: Marian Marek Drozdowski
.

1 października

- Powstanie pierwszej placówki poświęconej zagadnieniom morza. Admirał R. Porębski na czele 25 marynarzy Polaków zakłada stowarzyszenie pod nazwą „Bandera Polski”, poświęcone żegludze i sprawom morskim. W rozwoju dalszym placówka przekształca się w Ligę Morską i Rzeczną.

- Zamach rewolwerowy na doktora Ericha Schultzego, szefa wywiadu i policji politycznej w Warszawie. Ginie on z rąk Antoniego Purtala i Czesława Trojanowskiego – członków Pogotowia Bojowego PPS, utrzymującego ścisłą łączność z Polską Organizacją Wojskową. Na czele tej organizacji stali: Tomasz Arciszewski, Józef Korczak, Tadeusz Hołówko, Marian Malinowski Tadeusz Szturm de Sztrem. Prowadziła ona akcje ekspropriacyjne w celu zdobycia broni, pieniędzy i zniszczenia dokumentów w urzędach. W kilku przypadkach dokonano też fizycznej likwidacji szpiclów i prowokatorów. Organizacja liczyła ok 1600 bojowców (J. Tomicki, Polska Partia Socjalistyczna 1892-1948, Warszawa 1983, s. 179-180)

POW na terenie Królestwa Polskiego prowadził por ucznik Adam Koc z Wacławem Stachiewiczem jako szefem sztabu, w Galicji kpt. Bończa- Uzdowski z Więckowskim, na terenie Ukrainy i Białorusi por. Bogusław Miedziński, a następnie kpt. Lis-Kula. Komenda Główna organizacji spoczywała w ręku płk Edwarda Śmigłego-Rydza, pod kierunkiem politycznym Jędrzeja Moraczewskiego ( Kalendarz Niepodległości, Warszawa 1939, s.274)

 

2 października

- Dymisja gabinetu Rady Regencyjnej Jana Kantego Steczkowskiego i powierzenie tworzenia nowego rządu Janowi Kucharzewskiemu. Przesilenie rządowe trwało 2 tygodnie wobec niemożności skompletowania gabinetu (Kalendarz Niepodległości, s.276)

 

4 października

- Nominacja gen Józefa Hallera na Naczelnego Wodza Armii Polskiej we Francji i wszystkich wojsk polskich walczących po stronie Ententy

- Zadeklarowanie oficjalne w parlamencie niemieckim przez księcia Maksymiliana Badeńskiego – premiera rządu niemieckiego zgody na 14 warunków pokojowych prezydenta Woodrowa Wilsona. Rząd niemiecki w tym samym dniu wysyła notę do Waszyngtonu, prosząc o spowodowanie natychmiastowego zawieszenia broni

 

6 października

- Po zaprzysiężeniu na sztandar 1 Pułku Strzelców Polskich gen. J. Haller wydaje rozkaz:

„ Polska nie skruszy kajdan, dopóki nie będą zdruzgotane Niemcy i Austria. Warszawę, Kraków, Poznań, Gdańsk, Wilno, Lwów orężem odebrać trzeba”.

 

7 października

Orędzie Rady Regencyjnej do Narodu Polskiego: „Wielka godzina, na którą cały Naród Polski czekał, już wybiła. Zbliża się pokój, a wraz z nim kres nigdy nieprzedawnionych dążeń Narodu Polskiego do zupełnej niepodległości. W tej godzinie wola Narodu Polskiego jest jasna, stanowcza i jednomyślna...W tym celu stanowimy:

1. Radę Stanu rozwiązać.

2. Powołać zaraz rząd złożony z przedstawicieli najszerszych warstw narodu i kierunków politycznych.

3. Włożyć na ten rząd obowiązek wypracowania wspólnie z przedstawicielami grup politycznych ustawy wyborczej do sejmu polskiego, opartej na szerokich zasadach demokratycznych, i ustawę tę najpóźniej w ciągu miesiąca do zatwierdzenia i ogłoszenia Radzie Regencyjnej przedstawić.

4. Sejm niezwłocznie potem zwołać i poddać jego postanowieniu dalsze urządzenie władzy zwierzchniej państwowej, w której ręce Rada Regencyjna, zgodnie ze złożoną przysięgą, władzę swoją ma złożyć.

Polacy ! Obecnie już losy nasze w znacznej mierze w naszych spoczywają rękach...”

„Powstanie II Rzeczypospolitej, op. cit, s. 415-416)

 

8 października

- Odpowiedź prezydenta Wilsona na propozycję pokojową księcia Maksymiliana Badeńskiego. Wilson żąda przedstawienia gwarancji i usunięcia od władzy osób, stojących na czele polityki wojennej Niemiec.

 

9 października

- Powstanie Ukraińskiej Rady Narodowej we Lwowie

 

10 października

- Wojska polskie na Syberii opuszczają punkt koncentracyjny w Bugurusałniu. Nacisk bolszewików zmusza je i ochotników rosyjskich do cofania się na wschód. Polacy kierują się w rejon Nowonikołajewska nad Obią.

- S. Nowicki w imieniu Narodowego Związku Robotniczego, na posiedzeniu Warszawskiej Rady Miejskiej składa deklarację w sprawie konieczności budowy „Demokratycznej Rzeczypospolitej”, żądając: „ natychmiastowego zniesienia rządów okupacyjnych, cenzury, rekwizycji, wywozów żywności, utrudnień kolejowych, natychmiastowego zwolnienia jeńców wojennych, więźniów politycznych oraz powrotu kroci robotników polskich, przymierających w poniżeniu głodem w Niemczech. (Powstanie II Rzeczypospolitej, s. 417). Posłowie polscy w parlamencie niemieckim składają deklarację o konieczności zjednoczeni ziem polskich i odzyskania niepodległości w myśl warunków prezydenta Wilsona, przyjętych już przez rząd Księcia Maksymiliana Badeńskiego.

- Uznanie Armii Polskiej we Francji przez Rząd Wielkiej Brytanii za „armię sprzymierzoną i współwalczącą”.

 

12 października

- Akcja oddziału lotnego POW na pociąg pod Bąkowcem, gdzie skonfiskowane zostaje na cele organizacji 1800 000 koron.

- Wiec ludności polskiej Księstwa Cieszyńskiego w Boguminie i Orłowej zwołany w sprawie określenia przynależności państwowej, pod przewodnictwem ks Londzina, Michejdy i dr Piątkowskiego, proklamuje przyłączenie Księstwa Cieszyńskiego do Polski.

- W odezwie polskich organizacji społecznych i organów prasowych zaboru pruskiego

czytamy: „ Tylko zjednoczenie wszystkich części narodu, osiadłych na ziemiach polskich, w jedną całość, wyposażoną w pełnię praw państwowych, stanowić może rękojmię trwałego przymierza narodów” (Powstanie II Rzeczypospolitej, s, 419).

- Związek Ludowy, zbliżony programowo z PSL „Piast” na posiedzeniu swego Zarządu Głównego w Warszawie, pod przewodnictwem Jana Sadlaka, domaga się zwołania jednoizbowego Sejmu, reprezentującego wszystkie dzielnice Polski i powołania rządu z zadaniem przeprowadzenia szerokiej reformy rolnej, który niezwłocznie rozpocznie parcelację majoratów i dóbr państwowych między włościanami bezrolnymi i małorolnymi, ureguluje sprawę bytu służby folwarcznej i podwyższy płace nauczycielom ludowym. Rząd ten powinien wprowadzić podatek progresywny, wypuścić wszystkich więźniów politycznych i jeńców i doprowadzić do powrotu z Niemiec i Rosji polskich robotników. Jako pilną sprawę traktowano natychmiastowe oddanie administracji państwowej w polskie ręce we wszy kich dzielnicach zjednoczonej Polski ( Tamże, s. 417-419).

 

14 października

- Wymarsz I Dywizji Armii Polskiej we Francji na front w Lotaryngii. Dywizja zajęła pozycję pod Mayen Monter na odcinku Forain i weszła w skład 10 Korpusu Armii Francuskiej, jako jedna z 30 dywizji wyznaczonych do zadania ostatecznego ciosu Niemcom na polach Francji ( Kalendarz Niepodległości, s. 287).

- Pierwsze boje 4 Dywizji Polskiej na Kubaniu z bolszewikami pod Terniówką, Dżugą i i Kijewskiem. Dywizja odrzuciła oddziały bolszewickie na Stepy Astrachańskie.

 

14-16 października

- Strajk polityczny w Warszawie i innych miastach Królestwa Polskiego, zorganizowany przez PPS przeciwko niemieckiemu okupantowi i Radzie Regencyjnej – z żądaniem zwolnienia z Magdeburga Józefa Piłsudskiego i Kazimierz Sosnkowskiego (Kalendarium II Rzeczypospolitej, s. 35).

 

15 października

- Posłowie polscy do parlamentu wiedeńskiego zadeklarowali, iż „uważają się od tej chwili obywatelami państwa polskiego”.

 

16 października

- Do Warszawy przybyła delegacja posłów z zaboru austriackiego (Ignacy Daszyński, Stanisław Głąbiński, Włodzimierz Tetmajer, Wincenty Witos), która przedstawiła warszawskim ugrupowaniom politycznym propozycję utworzenia rządu międzypartyjnego. Stronnictwa lewicy niepodległościowej odmówiły udziału w tym rządzie. ( Tamże, s. 35).

 

17 października

- Tajny zjazd Sokolstwa Wielkopolskiego w Poznaniu. Zjazd uchwala tworzenie Straży Obywatelskiej i przeprowadzenie tej akcji powierza Juliuszowi Langemu. Niebawem w pogotowiu stanęło 2000 Sokołów. Do zbrojnej akcji przygotowywała się także POW. Obie te organizacje odegrały istotną rolę w zwycięskim Powstaniu Wielkopolskim.

 

18 października

- Połączenie pododdziałów polskich walczących w północnej Rosji w oddział w Murmańsku, pod dowództwem mjr Juliana Skokowskiego.

 

19 października

- Powołanie Rady Narodowej dla Księstwa Cieszyńskiego, jako tymczasowej polskiej władzy zwierzchniej. Jej prezydium w składzie: dr J Michejda, ks J Londzin., T. Reger, Fr. Halfara

i P. Bobka.

- Utworzenie przez Ukraińską Radę we Lwowie autonomicznego, ukraińskiego rządu dla Galicji Wschodniej. Rada poleca obranemu prezydium nawiązać porozumienie z władzami austriackimi w sprawie przejęcia władzy we Lwowie i Galicji Wschodniej.

- Oświadczenie PSL „Piast” w Królestwie Polskim i Związku Ludowego: „ 1.Chcemy natychmiastowego utworzenia rządu z przedstawicielami wszystkich dzielnic Polski i gotowi jesteśmy go popierać, o ile stanie na stanowisku interesów ludu.; 2. Żądamy od przyszłego rządu natychmiastowego wydania ordynacji wyborczej opracowanej przy należytym i istotnym udziale przedstawicieli warstw ludowych; 3. Zastrzegamy się przed tworzeniem takiego rządu, który by był wyzwaniem do walki warstw ludowych; 4. Z tych powodów sprzeciwiamy się tworzeniu jakiegokolwiek ciała politycznego, które by nas podzieliło w Sejmie.” ( Powstanie II Rzeczypospolitej, s. 421)

 

20 października

- Manifestacja polskiej ludności Wilna na rzecz przyłączenia Litwy do Polski w myśl warunków pokojowych prezydenta Wilsona. Niemieckie władze okupacyjne, przy pomocy wojska, brutalnie zlikwidowały na Placu Katedralnym wspomnianą manifestację.

 

21 października

- Proklamowanie przez niemieckich posłów parlamentu wiedeńskiego Zgromadzenia Narodowego – samodzielnego państwa niemieckiego.

 

23 października

- Powierzenie przez Radę Regencyjną utworzenia nowego gabinetu ministrowi Józefowi Świeżyńskiemu z Międzypartyjnego Koła Politycznego, po zrzeczeniu się misji utworzenia nowego rządu przez Jana Kucharzewskiego.

- Rozbicie armii austriackiej na froncie włoskim pod Vittorio- Veneto. Włosi wkroczyli do Trydentu, zajęli Triest. Armia austriacka przestaje istnieć, wobec powszechnej dezercji.

 

25 października

- Rząd Świeżyńskiego ogłasza dekret o powszechnym obowiązku służby wojskowej i mianuje gen. Tadeusz Rozwadowskiego szefem sztabu Wojska Polskiego bez porozumienia z władzami okupacyjnymi (gen Beselerem). Rząd zwrócił się do Kancelarii Rzeszy o jak najszybsze zwolnienie z więzienia Józefa Piłsudskiego i Kazimierza Sosnkowskiego.

- Podczas debaty w parlamencie Rzeszy Niemieckiej Wojciech Korfanty, w imieniu Koła Polskiego, żądał oderwania ziem polskich od Niemiec.

 

27 października

- Przebywający w Warszawie Wincenty Witos w wywiadzie prasowym oświadczył:

„Skończyła się Polska szlachecka, zaczyna się Polska Ludowa, państwo oparte na uświadomionych, demokratycznych masach ludowych”.

- Około 50 tys. demonstrantów przybyło w Cieszynie na wiec, który uchwalił legalizację Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego i upoważnił ją do działań w kierunku połączenia Śląska Cieszyńskiego z Polską.

 

28 października

- Powołanie Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie na podstawie porozumienia międzypartyjnego – z zadaniem przejęcia władzy z rąk administracji austriackiej W skład kierownictwa Komisji weszli: Wincenty Witos (przewodniczący), Ignacy Daszyński, hr Aleksander Skarbek, Władysław Tertil, ks. Józef Londzin, Jędrzej Moraczewski. Jako pilne zadania Komisja traktowała: zniesienie cenzury, wprowadzenie wolności zgromadzeń, organizację Wojska Polskiego, wycofanie obcych wojsk z kraju, uwolnienie żołnierzy aresztowanych za dezercję, objęcie służby żywnościowej w kraju.(Powstanie II Rzeczypospolitej, s. 421-423).

- Wypędzenie żandarmów węgierskich z terenu Spiszu i Orawy przez ludność góralską, traktującą tą ziemie jako ziemię polską.

- Ogłoszenie przez „Narodni Vybor” w Pradze czeskiej powstanie samodzielnego i niezawisłego Państwa Czechosłowackiego.

- Rada Narodowa w Cieszynie proklamowała przynależność państwową Księstwa Cieszyńskiego do Polski.

 

31 października

- Rozbrojenie garnizonu czeskiego w Cieszynie przez oficerów polskiego pochodzenia

(Matusiaka, Bartczaka, Skrzypka, i Hellsteina). Pełnia władzy przeszła w ręce polskie.

- Pierwszy wojskowy rozkaz Komendy Polskiej WP w Krakowie – gen. Bolesława Roji wzywający najstarszych rangą polskich oficerów do przejmowania komend z rąk Austriaków.

- Przygotowania wojskowe do obrony Lwowa. Członkowie POW i Polskich Kadr Wojskowych na naradzie u mjr Śniadowskiego uchwalają przeciwstawić się orężnie zamachowi Ukraińskiej Armii Narodowej na polskość Lwowa.

- W końcu października utworzono Dyrektoriat (rząd tymczasowy ) na Ukrainie. Ataman Semen Petlura został wodzem naczelnym tworzącej się armii ukraińskiej. (Kalendarium II Rzeczypospolitej, s. 37)

 

31 października - 1 listopada

W nocy wybuchły walki polsko-ukraińskie o Lwów i Galicję Wschodnią

Wróć