Domek Lanciego i Drwalnia Peldy przedpolu pałacu wilanowskiego powstały według projektu Franciszka Marii Lanciego w latach 1848–1850 dla Augusta i Aleksandry Potockich. Obecnie dla większości turystów są pierwszym zabudowaniem pałacowym, które widzą podróżując od ulicy Powsińskiej. Nazwa “domek Lanciego” bezpośrednio nawiązuje do nazwiska jego projektanta, z kolei “drwalnia Peldy “odnosi się do Franciszka Peldy, ogrodnika czeskiego pochodzenia, urodzonego w 1820 roku w Pradze, który w latach 1845-1855 pełnił funkcję inspektora ogrodów wilanowskich.
Co mieściły w przeszłości zabytkowe budynki?
Informacje historyczne, zwłaszcza te dotyczące pierwszych dziesięcioleci po powstaniu budynków, w ogólnodostępnej literaturze przedmiotu są bardzo lapidarne. Trudno również ustalić, kiedy przestały być one związane z folwarkiem i administracją pałacową. Wiadomo jednak, że w okresie międzywojennym w zabudowaniach mieściła się mleczarnia, a od 1945 r. – sklep G.S.S.CH.
Istotne zmiany w wyglądzie i funkcjonowaniu budynków nastąpiły z początkiem lat 60. XX w., kiedy podjęto decyzję o przeprowadzeniu kompleksowego remontu konserwatorskiego. Jednak do dziś zabudowania zachowały rozpoznawalny charakter projektów Lanciego – z typowymi oknami i podcieniem na drewnianych kolumnach budynku głównego.
W 1969 r. we wnętrzu Drwalni Peldy powstało malowidło przedstawiające pełnopostaciowy portret konny króla Jana III z ornamentalną inskrypcją „Joannes Rex Poloniae Turcoum Victor” i sygnaturą artysty „Pinx. & cal. F. Starowieyski 1969”. I faktycznie, dzieło posiada cechy charakterystyczne dla malarstwa Franciszka Starowieyskiego. Niezwykle ciekawy jest zastosowany w napisie własny system znaków artysty, wywiedziony z barokowej estetyki i nawiązujący do prac XVII-wiecznych mistrzów.
Muzeum adaptuje
Po remoncie w Domku Lanciego i Drwalni Peldy będą odbywały się edukacyjne warsztaty i wydarzenia dotyczące m.in. rzemiosła historycznego: krawiectwa, haftu, koronki i kaligrafii. Zadanie „Remont i adaptacja Domku Lanciego i Drwalni Peldy – etap I”. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zakończenie generalnego remontu budynków wraz z dziedzińcem zaplanowane jest na koniec września 2022 r. Zadanie „Remont i adaptacja Domku Lanciego i Drwalni Peldy – etap I” realizowane jest do 31 grudnia 2021 r. Dofinansowano je ze środków ministra kultury i dziedzictwa narodowego.
Lanci Franciszek Maria (1799-1875) to jeden z najbardziej znanych architektów działających w XIX-wiecznej Warszawie. Włoch przybył do Polski w 1825 roku na zaproszenie Stanisława Małachowskiego. Był wtedy dobrze zapowiadającym się architektem tuż po studiach w Rzymie. Pracował najpierw w Krakowie, Galicji i Poznaniu, a przybywszy w 1844 r. do Warszawy był już sławny.
Lanci odcisnął swoje piętno na Wilanowie. Od 1845 roku przez kolejne dziesięć lat prowadził na zlecenie właściciela Wilanowa, Augusta Potockiego, przebudowę i rozbudowę zespołu pałacowego. Dokonał przesunięcia układu komunikacyjnego ogrodu, wystawił w nim liczne budynki użytkowe oraz przebudował m. in. mosty i bramy, dobudował elewację ogrodową w północnym skrzydle pałacu (zastosował tu architektoniczne elementy włoskiego renesansu), gdzie zamierzano umieścić galerię obrazów, przebudował budynki gospodarcze. W miejscowościach należących do klucza wilanowskiego przebudował kościół w Służewie, zaprojektował dom administratora w Osiecku, oranżerię i pałacyk w Natolinie. Kierował w latach 1852-55 budową pałacu Potockich w Międzyrzecu Podlaskim. Dla Potockich przebudował jeszcze w tym okresie: w stylu neorenesansowym pałac przy Krakowskim Przedmieściu 17 w Warszawie i pałac w Krzeszowicach.
