Serwis korzysta z plików cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę, że będą one umieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Mogą Państwo zmienić ustawienia dotyczące plików cookies w swojej przeglądarce.

Dowiedz się więcej o ciasteczkach cookie klikając tutaj

Jubileusz 780-lecia Parafii Św. Katarzyny Aleksandryjskiej na Służewie

28-11-2018 21:00 | Autor: Marian Marek Drozdowski
W niedzielę 25 listopada przeżywaliśmy na Ursynowie podniosłą uroczystość z okazji 780-lecia parafii św. Katarzyny Aleksandryjskiej na Służewie, najstarszej parafii w Warszawie. Świętowaniu tak pięknej rocznicy towarzyszyła uroczystość odpustowa pod przewodnictwem ks. kardynała Kazimierza Nycza –metropolity warszawskiego.

Ksiądz Kardynał nawiązał w krótkiej homilii do decyzji papieża Piusa XI z 1925 roku o ustanowieniu święta Chrystusa Króla – dla przypomnienia roli kodeksu moralnego w życiu osobistym i społecznym. katolika.

– Tego kodeksu nie da się przegłosować lub odrzucić większością głosów. Istnieje on niezależnie od prawideł współczesnej demokracji jako przypomnienie służby w obronie miłości, prawdy, sprawiedliwości i miłosierdzia, które nie czeka na pochwałę – podkreślił Kazimierz Nycz. A w swojej homilii przypomniał, że Pius XI, czyli Achilles Ratti, jeszcze jako delegat papieski i pierwszy nuncjusz Stolicy Apostolskiej przy rządzie RP, obrońca polskich racji tyczących suwerenności i integralności terytorialnej – zagrożonej latem 1920 r. przez najazd Armii Czerwonej na etniczne ziemie Polski aż pod Lwów, Warszawę, Płock i Włocławek – dobrze zasłużył się w przygotowaniu naszego Kościoła do zadań, które go czekały w niepodległym kraju.

Parafia służewiecka została ufundowana przez księcia mazowieckiego Konrada I i erygowana przez biskupa poznańskiego Pawła z Bnina w 1238 r., a więc jeszcze przed uzyskaniem przez Warszawę praw miejskich. Jak w wynika z badań dr Marty Piber- Zbieranowskiej – „W momencie ustanowienia nowej parafii biskup określał jej okręg jurysdykcyjny. Zasięg parafii służewskiej stanowiła w XIII wieku włość służewska oraz zapewne rakowska, która od 1231 roku była własnością rycerza Gotarda, protoplasty rodu Wierzbowów-Radwanów. W 1240 r. Służew przestał być własnością klasztoru kanoników regularnych z Czerwińska. Kanonicy wymienili wówczas z księciem Konradem I Służew i Popień (koło Jeżowa) w późniejszej ziemi rawskiej na dobra Borzęcin. Pięć lat później książę nadał Służew komesowi Gotardowi z Rakowa. Działania takie były zapewne częścią szerszego planu polityczno-wojskowego osadzenia zaufanego rycerstwa wokół książęcego grodu w Jazdowie, by w momentach wymagających sprawnej mobilizacji móc szybko uzyskać pomoc zbrojną”. Pomoc ta nie była w stanie zapobiec dwukrotnemu najazdowi Jadźwingów i Litwinów w latach dziewięćdziesiątych XIII wieku i na przełomie XIV i XV wieku.

Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny – odbudowany i rozbudowany pod koniec XVI wieku – był konstrukcją z palonej cegły z drewnianym sufitem.. Jego kolatorami byli: wdowa Anna Służewska i jej synowie Piotr i Jan Służewscy herbu Radwan. W 1611 r. – po wielkim pożarze – kościół został odbudowany i już wkrótce – w 1655 r. – spustoszony przez Szwedów. Po odbudowie z ruin w latach 1741-1745 przez wojewodę ruskiego, księcia Augusta Aleksandra Czartoryskiego kościół był stale wzbogacany przez nowe dzieła sztuki sakralnej dzięki rodom Radwańskich, Sobieskich, Czartoryskich, Potockich (współtwórców Konstytucji 3 maja 1791 r.), a od 1895 r. – aż do narodzin PRL –przez Branickich.

Na terenie parafii, dzisiejszej jubilatki, działało wielu wybitnych rodaków:

- Mikołaj Służewski – ceniony sędzia warszawski okresu Odrodzenia;

- Mikołaj Zebrzydowski – fundator Kalwarii Zebrzydowskiej;

- Wawrzyniec Goślicki – biskup poznański, autor dzieła „De senatore optimo”,

- Ksiądz Piotr Skarga, znany jezuita, (właściwe nazwisko Piotr Powęski), wybitny kaznodzieja, czołowy przedstawiciel kontrreformacji, pierwszy rektor Akademii Wileńskiej, nadworny kaznodzieja Zygmunt III, współtwórca Unii Brzeskiej, zwolennik unii z prawosławiem. Autor: „O jedności Kościoła Bożego ( 1577) i „ Żywotów świętych” (1579);

- Ksiądz Adam Górski, aktywny członek Komisji Edukacji Narodowej, współzałożyciel Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynnego,

- Biskup Jan Chrzciciel Albertrandi, historyk, numizmatyk, archiwista Stanisława Augusta Poniatowskiego, współzałożyciel i pierwszy prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Był zwolennikiem oświeconego wzorca historii pragmatycznej. Edytor wielu źródeł i prac autorskich.

Rolę Służewa i jego kościoła w czasie powstań narodowych starałem się przedstawić w zbiorze „ Służew i jego kościół” (str. 92-109). W czasie Insurekcji Kościuszkowskiej, której przeciwnikami byli król Stanisław August i biskup Albertrandi, Służew został zaatakowany przez rosyjskie wojska gen Iwana Fersena. Dzięki dywizji gen. Jana Henryka Dąbrowskiego i jego zwycięskim wypadom na Wilanów, przejściowo znajdował się w ręku polskim. Miejscowi chłopi pomagali powstańcom kościuszkowskim dostawami żywności i informacjami o lokalizacji oddziałów wroga, Na krótki czas po 5 sierpnia 1794 r. Warszawa i Służew były wolne – do chwili, gdy stolica została opanowana przez wojska Suworowa 10 listopada 1794 tamtego roku.

Za czasów Królestwa Polskiego stolica i Służew przeżywały okres dobrej koniunktury, w tym w rozwój produkcji rolnej na potrzeby rynku warszawskiego, w której uczestniczył właściciel małego gospodarstwa rolnego (od 1822 r.„Roskosz”) na terenie dzisiejszego kampusu SGGW, senator Julian Ursyn Niemcewicz. Od niego mamy nazwę dzielnica Ursynów,

W czasie Powstania Listopadowego działania wojenne nie objęły południowych przedmieść Warszawy; Wilanowa, Służewa i Służewca. Zemstą Rosjan za udział parafian w Powstaniu Listopadowym było zniszczenie w 1831 r. starego cmentarza służewskiego, gdzie chowano powstańców.

Na przebieg Powstania Styczniowego w rejonie Służewa i Wilanowa istotny wpływ – obok parafii św. Katarzyny – miała Eliza Krasińska, żona Zygmunta Krasińskiego z Branickich, od 1857 r. dziedziczka po hr abimAleksandrze Potockim klucza wilanowskiego. Sprzyjała ona demonstracjom patriotycznym i samemu powstaniu, a jej pałac zbudowany w 1860 r. na miejscu dworku Niemcewicza – swymi rzeźbami Juliusza F. Cenglera odzwierciedlał wiarę w odrodzenie Rzeczypospolitej.

W czasie Powstania Styczniowego na Kabatach mieszkał Karol Julian Kaniewski, który dzierżawił od hrabiego Potockiego 20 ha gruntu. Organizował on dostawy broni dla powstańców. Osadzony w Cytadeli Warszawskiej i skazany na Sybir uniknął kary dzięki zabiegom hrabiny Potockiej. Młodzież powstańcza, chroniąc się przed branką ogłoszoną przez Aleksandra Wielopolskiego, wykorzystywała Las Kabacki jako miejsce schronienia, biorąc później udział w bitwie pod Piasecznem, stoczonej 23 marca 1863 roku.

Na plebanii służewskiej odbyło się w czasie Powstania Styczniowego przynajmniej jedno posiedzenie Rządu Narodowego Romualda Traugutta. Poza tym na terenie parafii św. Katarzyny znajdowała się główna siatka organizacyjna służby wywiadowczej Powstania, kierowana przez Józefa Piotrowskiego.

W 1920 r. w kościele św. Katarzyny wierni wysłuchiwali listów pasterskich polskich biskupów z apelem do wstępowania do Armii Ochotniczej, której Generalnym Inspektorem był gen Józef. Haller, a po zwycięskiej Bitwie Warszawskiej, w sierpniu 1920 r., modlono się z podzięką za zwycięstwo. W Radzie Obrony Stolicy aktywną rolę odgrywał ks. Adam Wyrębowski, późniejszy proboszcz parafii , kapelan Policji Państwowej. Dzięki jego odwadze parafii, po drugiej wojnie światowej w archiwach parafii zachowały się dokumenty o zbrodniach „bezpieki” i „informacji wojskowej” na żołnierzach politycznego podziemia. Byli oni chowani potajemnie na terenie przylegającym do cmentarza przy ul. Wałbrzyskiej Stąd staraniem księdza Józefa Romana Maja – proboszcza parafii w okresie 1985-2013 – wzniesiono w 1993 r. Pomnik Męczenników Terroru Komunistycznego z lat 1944- 1956. Poprzednik ks. Maja – ks. Antoni Czarnecki, proboszcz w latach 1952- 1985 – udostępnił nam podczas stanu wojennego w 1982 roku miejsce pracy Sekcji Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom , w której miałem zaszczyt pracować jako działacz Archikonfraterni Warszawskiej.

Dzisiaj w gościnnej zabytkowej parafii, posiadającej zaplecze gospodarcze, w którym przechowywane są księgi metrykalne od 1664 r, z proboszczem – ks. kanonikiem Wojciechem Gnidzińskim – pracujemy nad godnym uczczeniem 100-lecia odzyskania Niepodległości i 100-lecia Bitwy Warszawskiej, aby podkreślić, że parafia godna była i jest wielkiego wyróżnienia nadanego jej przez ostatniego Prezydenta na Obczyźnie – Ryszarda Kaczorowskiego, który uhonorował ją krzyżem Virtuti Militari.

Wróć