Serwis korzysta z plików cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę, że będą one umieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Mogą Państwo zmienić ustawienia dotyczące plików cookies w swojej przeglądarce.

Dowiedz się więcej o ciasteczkach cookie klikając tutaj

Cmentarz Powstańców Warszawskich w Powsinie

10-08-2022 21:49 | Autor: Piotr Celej
Na cmentarzu zostali pochowani powstańcy, którzy zginęli w Lesie Kabackim, Lasach Chojnowskich, w Powsinie i Wilanowie. Obecnie to świetne miejsce na wycieczkę rowerową i zadumę nad losami młodych żołnierzy oddających swoje życie za idee wolności.

Straty polskie w Powstaniu Warszawskim to między 150 a 200 tysięcy poległych cywilów i około 16 tysięcy żołnierzy. Miejsca pamięci i cmentarze rozsiane są po całej Warszawie. Najstarszym z nich jest Cmentarz Powstańców Warszawy przy ulicy Przyczółkowej.

Powstał na prywatnej działce tuż koło miejsca zamachu

Cmentarz został wybudowany na działce ofiarowanej na ten cel przez hrabinę Beatę Branicką. Była to ostatnia działka podarowana przez Branickich społeczeństwu. Była ona położona na wprost cmentarza parafialnego i blisko miejsca gdzie 13 marca 1944 roku oddział Dywersji Bojowej V Rejonu „Obroża”, dowodzony przez Stanisława Milczyńskiego – „Gryfa”, wykonał wyrok na kata powiatu warszawskiego Wilhelma Bunjesa. W słynnym zamachu wraz z oberleutnantem Bunjesem, zginęli niemieccy żandarmi: Thomas Pitzmann, Otto Spielmann oraz volksdeutsch Józef Kilanowski z Kampinosu. Jeden z żandarmów, Wilhelm Ludwig, ciężko ranny przeżył.

W połowie 1946 roku zgromadzono 750 tys. zł na urządzenie cmentarza upamiętniającego warszawskich bohaterów. Był to czas, gdy jeszcze komuniści dopiero zagarniali władzę i nie deprecjonowali wysiłku powstańczego. Projekt architektoniczny wraz z zielenią opracowali dwaj inżynierowie – Giertych i Wróblewski z Fabryki Papieru. Nadzór nad pracami powierzono inż. Kosińskiemu, Wolskiemu i braciom Książkom z Klarysewa. Główny element stanowi prosty, wykonany z czarnego granitu krzyż oraz białe skrzydła husarskie. U podstawy znajduje się napis: Bóg – Honor – Ojczyzna – słowa, hasło, a raczej idea, której byli wierni do końca chłopcy i dziewczęta tamtych lat, i dwie bratnie mogiły, całości dopełniają tablice z nazwiskami i datami życia. Na miejscu podane są nazwiska 65 pochowanych. Oprócz nich w dwóch masowych mogiłach pochowana jest nieokreślona liczba bezimiennych. Szybkie ukończenie prac było możliwe w dużej mierze dzięki zaangażowaniu mieszkańców, którzy społecznie pomagali w powstawaniu nekropolii.

Tłumy warszawiaków na otwarciu nekropolii na Powsinie

W roku 1947 atmosfera wokół budowy zaczęła się pogarszać. 30 lipca 1947 roku UB aresztowało cały komitet zajmujący się pracami. Po 5 godzinach przesłuchań wszystkich odwieziono do domów. Proboszczowi parafii w Powsinie księdzu Bronisławowi Krasowskiemu polecono opuścić ją.

Mimo problemów 3 sierpnia 1947 roku został odsłonięty pomnik na cmentarzu. Aktu tego dokonały matki, które straciły trzech synów, tj. panie Komorowska i Nerkowa, w obecności Komendanta Okręgu Warszawskiego AK płk. „Radosława”. Poświęcenia dokonał ks. Konstanty Kostrzewski – proboszcz w Powsinie (w latach 1947–1963) przy udziale księży Krasowskiego i Paciorkowskiego z Jeziorny Fabrycznej. Co istotne, była to największa powojenna manifestacja o charakterze religijno-patriotycznym w Warszawie. Wzięło w niej udział kilka tysięcy ludzi, dwie orkiestry, liczne poczty sztandarowe działających jeszcze wówczas organizacji prawicowych oraz około 100 harcerzy.

Na cmentarzu są pochowani m. in.: Bracia Stanisław (lat 18) i Tadeusz (lat 19) Kulińscy – podchorążacy, którzy odbywali ze swym oddziałem „Zośka” ćwiczenia. Złapani i wydani Niemcom przez polską rodzinę ze wsi Latoszki; Wanda Krystyna Kurelska ps. „Lala”, sanitariuszka z warszawskiej Starówki, odznaczona Krzyżem Walecznych; Zofia Kłos – w trakcie Powstania Warszawskiego pełniła funkcję sanitariuszki w kompanii „Krawiec” batalionu „Oaza” Armii Krajowej; trzej żołnierze oddziału „Barry’ego” polegli podczas Powstania Warszawskiego na ul. Długiej w dniu 21 sierpnia 1944 roku. Ostatni pochówek miał miejsce w 2016 roku. Na cmentarzu złożono wówczas doczesne szczątki powstańca, majora Wojska Polskiego Stanisława Milczyńskiego, który zmarł w wieku 96 lat w Toronto.

W 1996 cmentarz został wpisany do rejestru zabytków. Piękne otoczenie w centrum dawnej wsi Powsin zachęca do spacerów pieszych i rowerowych, podczas których możemy się oddać zadumie nad losem powstańców z Warszawy.

Wróć