Podatki lokalne to jedno z podstawowych źródeł dochodów samorządów. W większości gmin dochody podatkowe są filarem planowanego budżetu. Jak to wygląda w Lesznowoli?
Również w naszej gminie dochody podatkowe stanowią główne źródło dochodów. Przykładowo w 2018 roku dochody podatkowe wyniosły 55,48 proc. dochodów ogółem, co stanowiło aż 88,45 proc. dochodów własnych gminy. W przełożeniu na konkretną kwotę, w ubiegłym roku do gminnej kasy z tytułu podatku wpłynęło 115.846.766,73 zł. Do podatków lokalnych, które wpływają do kas samorządów, zaliczamy: podatek od nieruchomości, podatek rolny, podatek leśny oraz podatek od środków transportowych.
Im więcej mieszkańców i firm, tym większe dochody. Jednak zdarza się, że podatnik – zarówno przedsiębiorca, jak i osoba fizyczna, z różnych przyczyn nie jest w stanie zapłacić podatku na rzecz gminy. Co wtedy? Czy może liczyć na jakieś wsparcie ze strony samorządu?
Ustawodawca przewidział takie możliwości. Zgodnie z art. 67a oraz 67b Ordynacji podatkowej, podatnik będący w trudnej sytuacji może ubiegać się o odroczenie terminu płatności podatku i zaległości podatkowej, rozłożenie na raty podatku oraz zaległości, a także o umorzenie zaległości podatkowej. Ulgi w spłacie zobowiązań są często stosowanym narzędziem przez wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, czyli przez samorządowe organy podatkowe. Postępowanie w sprawie udzielenia ulgi w spłacie zobowiązań stanowi szczególny rodzaj postępowania, w ramach którego sprawy rozstrzygane są na podstawie uznania administracyjnego.
Kto decyduje o udzieleniu ulgi i jak się to odbywa?
Przede wszystkim podatnik musi złożyć do wójta, burmistrza bądź prezydenta wniosek o udzielenie ulgi i odpowiednio go umotywować. Następnie organ podatkowy wszczyna postępowanie w tej sprawie i bada zasadność wniosku, zaczynając od ustalenia wysokości zaległości podatkowej na dzień składania podania. Postępowanie kończy się wydaniem decyzji. Decyzję wydaje organ podatkowy, czyli w przypadku gminy wiejskiej jaką jest Lesznowola – wójt. Jest to decyzja uznaniowa. Zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, organ podatkowy według własnego uznania ocenia dowody zebrane w trakcie przeprowadzonego postępowania i na tej podstawie ustala kształt oraz zakres określonego stanu faktycznego, który będzie stanowił podstawę wydanej decyzji. Podstawą do wydania decyzji pozytywnej, czyli przyznania ulgi, jest spełnienie przynajmniej jednej z dwóch przesłanek – ważnego interesu podatnika lub ważnego interesu publicznego.
Co dokładnie oznaczają te przesłanki?
Pojęcie "ważny interes podatnika" oraz "ważny interes publiczny" stanowią klauzule generalne. Jako ważny interes publiczny, zgodnie ze stanowiskiem doktryny, wskazywane są sytuacje, w których poprzez spłatę należnego podatku narażone są wartości mające znaczenie społeczne, stanowiące podwaliny prawa, jak zasady sprawiedliwości społecznej, równości, prawa do wynagrodzenia za pracę i wiele innych zasad, na których zbudowane są poszczególne gałęzie prawa. W interesie publicznym jest także to, by podatnicy mogli odzyskać samodzielność finansową. Natomiast poprzez ważny interes podatnika należy rozumieć sytuacje, w których zapłacenie podatku doprowadziłoby do zagrożenia egzystencji podatnika lub jego rodziny w wyniku niezdolności do utrzymania się. W trakcie postępowania każdy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie, a decyzja wydawana zostaje na podstawie całokształtu okoliczności występujących w konkretnej sprawie.
Z punktu widzenia podatnika ubiegającego się o ulgę najkorzystniejsza jest zapewne ulga w postaci umorzenia zaległości podatkowej?
Umorzenie zaległości przez organy podatkowe to szczególny rodzaj ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych. Ma na celu złagodzenie skutków obciążeń podatkowych wobec osób czy podmiotów gospodarczych, które w sposób nagły i nieprzewidziany nie mogą wywiązać się ze swoich obowiązków.
Czy to oznacza, że pechowy przedsiębiorca, który na przykład padł ofiarą pożaru, powodzi lub przydarzyła mu się katastrofa budowlana, może śmiało starać się o umorzenie podatku?
Jak najbardziej. Jednak stosowanie instytucji umorzenia zaległości podatkowych nie powinno ograniczać się wyłącznie do zdarzeń absolutnie nadzwyczajnych lub losowych, jak klęski żywiołowe, choroby, czy wypadki. Przy ocenie wniosku o umorzenie zaległości podatkowych organy powinny badać całokształt sytuacji, w jakiej znalazł się podatnik. Powinny oceniać jego uwarunkowania rodzinne, ekonomiczne, okoliczności powstania zaległości podatkowej. Należałoby także wziąć pod uwagę, czy domaganie się zapłaty podatkowej od dłużnika nie spowoduje np. konieczności objęcia go pomocą społeczną, a w przypadku firm – na przykład ograniczenia działalności biznesowej, czy zwolnienia pracowników. Warto w tym miejscu podkreślić, że przedsiębiorcy działający na terenie gminy zatrudniają przecież jej mieszkańców. Niejednokrotnie organ podatkowy, badając ważny interes podatnika lub ważny interes publiczny, umarza podatki bądź udziela ulgi w spłacie podatku, pomagając w ten sposób podatnikom wyjść z zadłużenia, by nie popadli w większe zadłużenie. W zdecydowanej większości podatnicy są zainteresowani tym, żeby uzyskać ulgę podatkową z uwagi na swój interes ekonomiczny.
Wnioskując o ulgi podatkowe, przedsiębiorcy dbają o swoje firmy i miejsca pracy, które generują. Jednak gminna kasa staje się szczuplejsza…
Wójt, jako organ podatkowy, musi mieć szersze spojrzenie. Zasada powszechności opodatkowania wynika z art. 84 Konstytucji RP i obowiązuje wszystkich obywateli. Jednak orzecznictwo sądowe pokazuje, że w pewnych sytuacjach przed zasadą powszechności opodatkowania należy postawić inne konstytucyjne zasady, jak zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez niego prawa, zasada uwzględniania dobra rodziny nakazująca państwu szczególną opiekę dla rodzin niepełnych czy wielodzietnych, znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, czy zasada bezpieczeństwa społecznego. Przykładem sytuacji, w której mogłoby dojść do naruszenia interesu społecznego, jest utrata możliwości wypłacenia wynagrodzenia pracownikom. Jak już wspominałam, kwestię przyznania ulgi w postaci umorzenia zaległości podatkowej powinno się rozpatrywać wszechstronnie, ale też i indywidualnie. Należy również odróżnić sytuacje, w których podatnik celowo nie wywiązuje się z obowiązków podatkowych mimo posiadanych środków, od sytuacji, w której zaległość podatkowa jest konsekwencją zdarzeń od niego niezależnych.
Jak wygląda kontrola ulg udzielanych przez samorządowe organy podatkowe?
Rolę instytucji kontrolnej pełni Rada Gminy (Miasta), Komisja Rewizyjna Rady Gminy (Miasta), a przede wszystkim Regionalna Izba Obrachunkowa (RIO). Wójt, Burmistrz czy Prezydent ma obowiązek przedstawić radnym jaki i RIO sprawozdanie z wykonania budżetu, które między innymi opisuje wysokość ulg zastosowanych wobec podatnika – zarówno osób fizycznych jak i przedsiębiorców. Dokument ten jest szczegółowo analizowany i musi uzyskać pozytywną opinię RIO. Ponadto kontrolą ulg podatkowych może się także zajmować Najwyższa Izba Kontroli (NIK).
Jak powinien wyglądać prawidłowo wypełniony wniosek o przyznanie ulgi?
We wniosku należy wyczerpująco uzasadnić własną sytuację i dołączyć wszelkie dokumenty to potwierdzające. Większość gmin i miast posiada wzory wniosków w zakresie umorzenia zaległości podatkowych. W naszej gminie obowiązuje Zarządzenie Wójta Gminy Lesznowola z dnia 19 września 2017 r., w sprawie określenia zasad udzielania ulg w zakresie podatków i opłat lokalnych, do których mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja Podatkowa. Zarządzenie to bardzo dokładnie precyzuje, co powinien zawierać wniosek i jakie dokumenty należy do niego dołączyć.
Zachęcam więc do uważnej lektury tego zarządzenia przed złożeniem wniosku. A co z rolnikami? Słyszałam, że są szczególnym przypadkiem, jeśli chodzi o ulgi podatkowe...
To prawda. Rolnicy mogą wnioskować o pomoc w ramach pomocy publicznej de minimis, która jest udzielana w zakresie i na zasadach określonych bezpośrednio w obowiązujących aktach prawa wspólnotowego/unijnego. Podatnik obowiązany jest wówczas do przedłożenia dodatkowych dokumentów. Są to zaświadczenia o wielkości pomocy wcześniej otrzymanej lub oświadczeń o jej nieotrzymaniu oraz dokumentów finansowych potwierdzających jego sytuację finansową za okres 3 lat obrotowych. Takie same obowiązki mają podmioty gospodarcze, które korzystają z pomocy publicznej de minimis. Z kolei dla organu podatkowego udzielanie podatnikom ulg w ramach pomocy de minimis wiąże się z obowiązkiem raportowania tego typu pomocy. Wójt/burmistrz/prezydent obowiązany jest do sporządzania i przedstawiania ministrowi właściwemu do spraw rolnictwa sprawozdań o udzielonej pomocy publicznej w rolnictwie lub rybołówstwie. W przypadku pomocy de minimis innej niż pomoc w rolnictwie lub rybołówstwie raporty przesyłane są prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, czyli UOKiK.
