Serwis korzysta z plików cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę, że będą one umieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Mogą Państwo zmienić ustawienia dotyczące plików cookies w swojej przeglądarce.

Dowiedz się więcej o ciasteczkach cookie klikając tutaj

100 lat Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego

12-09-2018 22:43 | Autor: Marian Marek Drozdowski
Decyzją Rady Regencyjnej i jej gabinetu Jana Kucharzewskiego (1876-1952 ), prawnika i historyka, powołano Królewsko- Polską Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego.

Warszawa we wrześniu tego roku miała już kilka wyższych uczelni o bardzo elitarnym charakterze, ze względu na politykę rosyjskiego zaborcy i niemieckiego okupanta.

W roku akademickim 1917/1918 Uniwersytet Warszawski miał 2366 studentów, Politechnika Warszawska 1282, Wyższa Szkoła Rolnicza 236, Wyższa Szkoła Handlowa 188 . Razem było ich 4071. W składzie wyznaniowym studentów dominowali katolicy

(59,1 %) Młodzież wyznania mojżeszowego stanowiła 20,2% studentów Warszawy, na Uniwersytecie 43,2 %.

Uczelnia pod nazwą SGGW powstała na bazie Kursów Przemysłowo- Rolniczych prof. Józefa Mikułowskiego Pomorskiego, istniejących od 1911 roku, oraz Wyższych Kursów Leśnych przy Towarzystwie Kursów Naukowych lat 1916/1918. Status szkoły wyższej uzyskała w 1916 r. Jeszcze bardziej elitarny charakter miały : Instytut Weterynarii w Warszawie i Akademia Weterynarii we Lwowie

Przy Towarzystwie Kursów Naukowych w latach 1916-1921 istniała Wyższa Szkoła Ogrodnicza zintegrowana z SGGW w 1921 r..

Organizator

Był nim prof. Józef Mikułowski-Pomorski (1 VII 1866 - 4 V 1935), syn Ziemi Sandomierskiej urodzony w osadzie Malice Sandomierskie. Studia rolnicze odbył na Politechnice w Rydze, zdobywając zawód chemika rolnego. Po studiach kierował w latach 1889-893 majątkiem rodzinnym w Leszczkowie. Później studia z dziedziny chemii i botaniki kontynuował w Lipsku. W latach 1895-911 pracował w Wyższej Szkole Rolniczej w Dublanach pod Lwowem (od 1990 Akademii Rolniczej). W latach 1906-911 był rektorem tej uczelni

Od 1911 r. pozostawał aktywnym członkiem zalegalizowanego w 1906 r. Towarzystwa Kursów Naukowych, które w roku 1917/1918 zatrudniało 167 wybitnych wykładowców. Byli wśród nich: S. Kalinowski, L. Krzywicki, J.W David, J. Dantysz, S. Diksztein, P. Drzewiecki, K. Sołyhwo, J. Zawidzki. Po odzyskaniu Niepodległości kursy te, dzięki staraniom Prezydenta Warszawy Piotra Drzewieckiego, przekształcono w Wolną Wszechnicę Polską. Towarzystwo to w ciągu 14 lat istnienia miało 25 tys. słuchaczy, w tym 17 tys. kobiet.

Wielkim powodzeniem cieszyły się uruchomione w 1911 r. przez J. Mikułowskiego-Pomorskiego Kursy Przemysłowo- Rolnicze przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa na Krakowskim Przedmieściu oraz Wyższe Kursy Leśne i Ogrodnicze.

Od sierpnia 1915 r., to jest od opuszczenia Warszawy przez wojska rosyjskie do lutego 1916 r, czyli do powstania Zarządu Miasta Stołecznego Warszawy pod kierownictwem prezydenta stolicy księcia Zdzisława Lubomirskiego i I burmistrza Piotra Drzewieckiego, Mikułowski był Naczelnikiem Wydziału Oświecenia, który walnie przyczynił się do otwarcia w listopadzie 1915 Uniwersytetu i Politechniki, a także do wielkiej społecznej akcji walki z analfabetyzmem prowadzonej wspólnie z Polską Macierzą Szkolną . Na Politechnice Warszawskiej był dziekanem Wydziału Inżynierii Rolniczej. Kursy jego w 1916 r. przekształcone zostały w Wyższą Szkołę Rolniczą, w której kierował Katedrą Chemii Rolnej i Rolnictwa. Ciesząc się zaufaniem warszawskich środowisk naukowych i członków Rady Regencyjnej (ks Z Lubomirski, hr Józef Ostrowski, abp A. Kakowski) został wybrany w 1917 r. wicemarszałkiem Tymczasowej Rady Stanu, w której przewodniczącym Komisji Wojskowej był Józefa Piłsudski. Po aresztowaniu Piłsudskiego w lipcu 1917 r. oraz wielu zwolenników jego ruchu niepodległościowego pozostał na stanowisku wicemarszałka Rady. Będąc ministrem rolnictwa i dóbr koronnych w kolejnych rządach Rady Regencyjnej, doprowadził do powstania 17 września 1918 r. Królewsko-Polskiej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.

Przymiotnik „Królewsko-Polska” podkreślał, że nie jest ona dziełem okupanta, ale drugiej Polskiej Regencji, która wtedy przejmowała poszczególne segmenty władzy państwowej, poczynając od sądownictwa. Jako profesor zwyczajny został organizatorem i pierwszym rektorem SGGW do 1920 r., przekazując to prestiżowe stanowisko prof. Tadeuszowi Miłobędzkiemu. Ponownie wybrano go na rektora SGGW w latach 1928-1929.

W latach 1921-1922 był dyrektorem Departamentu Nauki i Szkolnictwa Wyższego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, a w 1926 roku ministrem.

Po przewrocie majowym w latach 1926-1928 pracował jako naczelnik, a w latach 1928-1930 jaki dyrektor Departamentu Oświaty Rolniczej, kontynuując jednocześnie pracę naukowo-dydaktyczną. W 1929 r. został członkiem korespondentem Czechosłowackiej Akademii Rolniczej, a w 1920 r otrzymał doktorat honoris causa SGGW i Uniwersytetu Poznańskiego. Jego specjalnością były badania nad nawozami sztucznymi i ich zastosowaniem w polskim rolnictwie. W tej dziedzinie budowa kombinatu w Mościcach, według myśli technicznej prof. Ignacego Mościckiego – prezydent RP, była swoistym zadość uczynieniem poglądów prof. Mikułowskiego-Pomorskiego.

W świetle badań Stanisława Stępki, SGGW miała kilku ważnych protektorów Należał do nich: Antoni Ponikowski – minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego,, który nakreślił zadania Szkoły na uroczystej inauguracji 12 października 1918 roku.

„Szkoła ma stać się ogniskiem wiedzy rolniczej promieniującej na całe państwo, która powinna być magnesem przyciągającym młodzież polską i z bogatej kulturą Wielkopolski, i z oczekującej na pilna pracę rolnika Białej Rusi, i z pięknej Ziemi Krakowskiej, i z bogatego Podola i drogich nam stron wileńskich” – głosił Ponikowski.

Ważnym protektorem Szkoły był Michał hr Sobański, który pomógł uzyskać Chylice, położone na terenie obecnej gminy Jaktorów koło Grodziska Mazowieckiego. Protektorami byli także prezesi Centralnego Towarzystwa Rolniczego i dyrektorzy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa.

Naczelnik Państwa Józef Piłsudski – pismem z 1 kwietnia 1919 r. – powołał prof. Józefa Mikułowskiego-Pomorskiego na stanowisko rektora SGGW jako Szkoły państwa republikańskiego – Rzeczypospolitej Polskiej. Szkoła startowała z wykładami w skromnym lokalu przy ul. Miodowej 17. Wkrótce władze miejskie przyznały Szkole 11 hektarów na Mokotowie. W 1919 r, Ministerstwo Rolnictwa i Dóbr Państwowych oddało z kolei folwark Skierniewice o powierzchni 267,7 ha wraz z Osadą Pałacową i parkiem oraz 10 tys. ha lasów Nadleśnictwa Skierniewice. W 1921 r. SGGW otrzymała na własność od Muzeum Przemysłu i Rolnictwa folwark Chylice o powierzchni 11 ha, użytkowany jako gospodarstwo dochodowe. Decyzją Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Macieja Rataja 18 marca 1921 r. powstał Wydział Ogrodniczy SGGW.

Na początku swego istnienia SGGW dysponowała ofiarną kadrą profesorską. W Wydziale Rolniczym byli to Stanisław Chaniewski, Jan Sosnowski Franciszek Staff, Lucjan Dobrzański,Jan Rostafiński i Witold Staniszkis. Na Wydziale Leśnym zaś: Ryszard Biehler, Władysław Jedliński, Marceli Marcichowski, Seweryn Dziubałtowski, Walenty Dominik, a w Wydziale Ogrodniczym, powstałym w 1921 r.: Piotr Hoser. Stefan Biedrzycki, Wacław Dąbrowski, Stefan Moszczeński, Michał Korczewski i Edmund Malinowski.

Warunki historyczne powstania SGGW

Wrzesień 1918 roku to był to okres w dziejach Europy, Polski i Warszawy pełen historycznych wydarzeń. Minął czas sukcesów państw centralnych na froncie francuskim i włoskim, m. in. dzięki wejściu do działań zbrojnych, po stronie Ententy, dywizji amerykańskich. 4 września 1918 r. rozpoczął się odwrót armii niemieckiej na całym froncie francuskim. Austriacy – po porażkach na froncie włoskim nad Isonzo Piavą – już 10 września wezwały wszystkie państwa walczące do rozmów w sprawie zakończenia działań wojennych, w oparciu o Wilsonowskie warunki pokoju. Oddziały amerykańskie, pod dowództwem gen Pershinga, wzięły udział w walkach w czasie wielkiej ofensywy gen. Ferdynanda Focha, rozpoczętej 11 września. Pod koniec miesiąca powstał popłoch w naczelnym dowództwie niemieckim (Hindenburga i Ludendorffa), które wezwało rząd do natychmiastowego zawarcia pokoju. W takiej sytuacji stawianie na mocarstwa centralne reprezentowane przez Radę Regencyjną i instytucje przez nią powołane (rząd, Radę Stanu, Polską Siłę Zbrojną) stawało się już tylko źródłem frustracji społecznej. Sama Rada – w deklaracji programowej z 7 października 1918 r. – zapowiadała zakończenie swej misji na rzecz rządu powołanego w demokratycznych wyborach. Wcześniej tę reorientację polityczną manifestował ruch niepodległościowy Józefa Piłsudskiego, po jego aresztowaniu 22 lipca 1917 r. natomiast – POW, Pogotowie Bojowe PPS i cały ruch socjalistyczny, PSL Wyzwolenie i lewicowe organizacje inteligenckie. W Warszawie, która w lipcowych 1916 r. wyborach kurialnych do Rady Miejskiej największym zaufaniem obdarzyła Narodowy Komitet Wyborczy- koalicję Zjednoczenia Narodowego, Chrześcijańskiej Demokracji i Narodowego Związku Robotniczego ( 40 % głosów) – wpływy tego ruchu we wrześniu-październiku wzrosły niepomiernie. W ich zasięgu znajdowała więc olbrzymia większość profesury SGGW. Wśród studentów, najczęściej ziemiańskiego i inteligenckiego pochodzenia, sympatie były nieco inne. Lewica studencka znalazła się pod wpływami PPS, która na swym konspiracyjnym XIV Kongresie w Warszawie w dniach 13-17 września domagała się utworzenia Rzeczypospolitej Ludowej i powołania rządu, który by stanowił koalicję ruchu socjalistycznego, ludowego, peowiackiego i odłamów inteligencji demokratycznej. Naczelnym hasłem programowym tej orientacji był dokonanie wielkiej reformy rolnej, kosztem uprzywilejowanego,w czasie zaborów i okupacji niemieckiej i austriackiej, ziemiaństwa.4

Ruch narodowo-demokratyczny pokazał swą w siłę i wpływy jako główny organizator powstania 1 stycznia 1919. Ignacy Paderewski, który z ogarniętego powstaniem Poznania przybył do Warszawy, witany był przez około 150 tys rodaków. W wyborach do Sejmu Ustawodawczego, startował on z listy Narodowego Komitetu Wyborczego Stronnictw Demokratycznych (endecy i sympatycy), który uzyskał w Warszawie 54,1 % ważnych głosów dystansując PPS ( 14,5%), Związek Stronnictw Żydowskich ( 14,4 %) i syjonistyczną Tymczasową Radę Narodową ( 6,3 %).5

W wyborach do demokratycznej Rady Miejskiej 23 lutego 1919 r., która ponownie powierzyła prezydenturę miasta Piotrowi Drzewieckiemu, wielkiemu przyjacielowi SGGW, Narodowy Komitet Wyborczy zdobył 46,9 % głosów, PPS- 17,6 %, a piłsudczykowski Komitet Demokratyczny Reform Gospodarki Miejskiej tylko 5,0 %6.

Studenci Warszawy na ogólnym wiecu na wieść o dramatycznych walkach rodaków we Lwowie w listopadzie, postanowili za zgodą senatów swych uczelni zawiesić wykłady, by zasilić szeregi odradzanego Wojska Polskiego. Podobnie postąpili starsi harcerze z Pogotowia Wojennego ZHP. W walkach o Lwów i Galicję Wschodnią odwagą i poświeceniem wyróżnił się 36 pułk Legii Akademickiej. Po raz drugi zawieszono wykłady latem 1920, kiedy studenci SGGW i pozostałych warszawskich uczelni ochotniczo zasilili szeregi Wojska Polskiego w czasie Bitwy Warszawskiej i Niemeńskiej oraz III Powstanie Śląskie, które wybuchło 3 maja 1921 r. Z satysfakcję studenci SGGW i pozostałych stołecznych uczelni wzięli udział 27 listopada 1921 r, na Placu Saskim w uroczystości wręczenia dowódcy pułku ppłk Kazimierzowi Sawickiemu w imieniu Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego i ministra spraw wojskowych gen. Władysława Sikorskiego, sztandaru36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej ufundowanego przez stołeczne środowisko naukowe.

Warto w stulecie Niepodległości RP i stulecie SGGW przypomnieć, że mimo różnic politycznych, które są zrozumiałe w każdym państwie demokratycznym, zarówno na przełomie 1918, 1919 r, jak i latem 1920 r. – manifestowano satysfakcję z odzyskanej Niepodległości, wdzięczność dla państw Ententy i Stanów Zjednoczonych za pomoc w jej odzyskaniu i radość z jej obronienie latem 1920 r., choć tym razem nie brakowało sporu, kto jest głównym autorem zwycięstwa.

Wróć